Το Ιρλανδικό δημοψήφισμα (Ι)

Posted on Ιουνίου 3, 2015

Η μέθεξη της δημοκρατίας

Ένα σημαντικό στοιχείο, μία προϋπόθεση και ταυτόχρονα ένα σπουδαίο αποτέλεσμα της πραγματικής δημοκρατίας είναι η μέθεξη. Η ψυχική συνάντηση, η ουσιαστική επαφή και η πραγματική επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων. Λέξη που ελάχιστα χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητα μας και αισθήματα που σπάνια βιώνουμε. Ίσως γιατί δεν υπάρχει πιο ξένο πράγμα για εμάς τους Έλληνες από την δημοκρατία.

Στο 4ο κεφάλαιο (σελ. 38) του βιβλίου των Verhulst και Nijeboer, του σημαντικότερου ίσως βιβλίου για την άμεση δημοκρατία (Direct Democracy, Facts and Argunments about the Introduction of Initiative and Referendum, το οποίο μπορείτε να βρείτε δωρεάν εδώ) διαβάζουμε:

“Χωρίς μέθεξη, είμαι τόσο ελεύθερος όσο είναι ένας αστροναύτης που όντος μόνος, και στερούμενος το οτιδήποτε για να κρατηθεί, περιστρέφεται αργά γύρω από το κέντρο βάρους του λόγω της έλλειψης βαρύτητας του διαστήματος. Ο αστροναύτης μπορεί να επιτελέσει εκούσιες κινήσεις, αλλά αυτό δεν μπορεί να αλλάξει την θέση του κέντρου βάρους του σε σχέση με άλλα αντικείμενα, επειδή κάθε σύνδεσή του με τον περιβάλλοντα κόσμο έχει εξαλειφθεί. Εάν δεν αναμειχθώ με άλλους ανθρώπους ακόμα και η πιο σπουδαία πράξη δεν πρόκειται να με αγγίξει εσωτερικά, αλλά θα παραμείνω ‘αποστασιοποιημένος’. Χωρίς μέθεξη και δέσμευση δεν είμαι ελεύθερος να αλλάζω. Μόνο εξαιτίας της προσωπικής μου μέθεξης αλλάζω τον εαυτό μου μέσω των πράξεων μου.

Ως ανθρώπινα όντα, είμαστε ελεύθεροι μόνο όταν είμαστε συνδεδεμένοι και μετέχοντες. Μπορούμε να πούμε πως η ανθρώπινη μέθεξη, ή η ηθική ζέση που μπορεί να αναπτύξει το κάθε μεμονωμένο πρόσωπο, είναι ο τρόπος με τον οποίο εμφανίζεται στον κόσμο η ηθική. Η ηθική δεν μπορεί να βρεθεί πουθενά στον κόσμο παρεκτός από τα ξεχωριστά, ικανά για συμμετοχή ανθρώπινα όντα. Και είναι ακριβώς μέσω της μέθεξης, που οι άνθρωποι μπορούν να ανακαλύψουν ξανά την πραγματική ουσία του ίδιου τους του είναι.”

Αλλά ποια είναι η σχέση όλων των παραπάνω με το πρόσφατο δημοψήφισμα στην Ιρλανδία; Τι το σπουδαίο και βαθύτατα ανθρώπινο υπάρχει στην απόφαση των Ιρλανδών να αλλάξουν μία φράση στο Σύνταγμα τους; Μια φράση που πλέον επιτρέπει τον γάμο σε άτομα ανεξάρτητα του φύλου τους. Ένα Σύνταγμα που οφείλει να αντιμετωπίζει τους ανθρώπους ως πολίτες, ανεξάρτητα από τον σεξουαλικό τους ή άλλο προσανατολισμό.

Το κείμενο του Fintan O’Toole (μπορείτε να το δείτε εδώ) περιγράφει με έναν βαθύτατα συγκινητικό και ανθρώπινο τρόπο την μαγεία της ζωντανής και μαχόμενης δημοκρατίας.

“Ανοχή είναι αυτό το οποίο ‘εμείς’, μέσω της ευγενικής μας καλοσύνης, επιτρέπουμε σε ‘αυτούς’. Είναι το να λέμε: ‘Μπορείς να κάνεις ό,τι επιθυμείς εκεί πέρα και δεν θα σε ενοχλήσουμε όσο δεν μας ενοχλείς’.

Το ηχηρό ΝΑΙ είναι μια δήλωση του ότι η Ιρλανδία έχει ξεπεράσει κατά πολύ αυτή την ανοχή. Λέει πως πλέον δεν υπάρχει το ‘αυτοί’. Οι άνθρωποι της LGBT κοινότητας (λεσβίες, ομοφυλόφιλοι, αμφισεξουαλικοί και τρανσεξουαλικοί) είναι εμείς, οι γιοί και οι κόρες μας, οι μητέρες και οι πατέρες μας, οι αδελφοί και οι αδελφές μας, οι γείτονες και οι φίλοι μας. Μας δόθηκε η ευκαιρία να επιλέξουμε. Να αντικαταστήσουμε την ανοχή με την ισότητα της πολιτειότητας. Πήραμε αυτή την ευκαιρία στα χέρια μας και την αγκαλιάσαμε σφικτά.”

Τελικά, ποιος έχασε σε αυτό το δημοψήφισμα;

“…μοιάζει με μια ήττα για τους θρησκευόμενους συντηρητικούς. Αλλά κανείς δεν έχει ηττηθεί. Κανείς δεν έχει μειωθεί. Ο Ιρλανδικός λαός απέρριψε πλήρως την αντίληψη ότι η δημοκρατία μας είναι ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος, ότι αυτό που έχει κερδηθεί από την μία ομάδα είναι ό,τι έχασε η άλλη. Όλοι κερδίζουν από την ισότητα, ακόμα και αυτοί που θεωρούσαν πως δεν την ήθελαν. Με την πάροδο του χρόνου, αυτοί που αποτελούν μειοψηφία σε αυτό το ζήτημα θα εκτιμήσουν την αξία του να ζούνε σε μία πλουραλιστική δημοκρατία, στην οποία οι μειονότητες γίνονται σεβαστές.”

Και εδώ αναδύεται ένα άλλο, μεγαλύτερο και πολύ βασικό ερώτημα για μία πραγματική δημοκρατία. Αν στο δημοψήφισμα επικρατούσε το ΟΧΙ, θα υπήρχαν ηττημένοι; Μια βιαστείτε να απαντήσετε γιατί η απάντηση δεν είναι καθόλου εύκολη, ειδικά για εμάς, τους Έλληνες, που η δημοκρατία μάς είναι βιωματικά άγνωστη. Περισσότερα για αυτό το πολύ κρίσιμο ερώτημα στο επόμενο κείμενο.