EUROPE: Un long calvaire s’annonce pour la Grèce - ΕΥΡΩΠΗ: Μια μακρά δοκιμασία περιμένει την Ελλάδα. (Μεταφρασμένο στά Ελληνικά)
ΕΥΡΩΠΗ: Μια μακρά δοκιμασία περιμένει την Ελλάδα.
Le troisième « plan de sauvetage » de la Grèce (Memorandum of understanding) va s’achever au mois d’août, même si elle n’est pas encore sortie d’affaire, comme l’a bien montré Jacques Adda. L’accord « final » conclu entre la Grèce et ses créanciers repose au fond sur trois faux-semblants : il voudrait effacer les effets sociaux de près de dix ans d’austérité aveugle ; il s’appuie sur des perspectives économiques incohérentes ; enfin, il instaure une mise en tutelle à durée indéfinie de la Grèce.
Novlangue européenne
L’accord a souvent été accueilli par des commentaires exprimant un soulagement obscène, compte tenu de l’état de délabrement du pays. La palme revient sans doute à Pierre Moscovici, qui n’hésite pas à écrire sur son blog : « Tel Ulysse de retour à Ithaque, la Grèce arrive enfin à destination aujourd’hui, dix ans après le début d’une longue récession. Elle peut enfin souffler, regarder le chemin parcouru et contempler de nouveau l’avenir avec confiance. » C’est le coup de pied de l’âne à un peuple que l’on a délibérément maltraité, et cet étalage d’autosatisfaction a quelque chose d’intolérable. Le commissaire salue les sacrifices du peuple grec qui étaient nécessaires pour éloigner « le plus grand péril de cette odyssée » qui, pour lui, n’était ni la misère, ni le chômage, ni les maladies, ni les suicides, ni les exils, mais ce « monstre appelé Grexit ».
Pour le c
Le « rapport de conformité » (Compliance Report) de la Commission européenne est lui aussi un long satisfecit qui décrit point par point la bonne mise en œuvre par le gouvernement grec des conditions associées à « l’aide » reçue. Tout au long de ce texte, une insupportable novlangue est de règle. Prenons l’exemple de la santé publique : pour la Commission,« les autorités ont rempli leur engagement de continuer à rationaliser les dépenses globales de santé ». Cette assertion est d’un cynisme effarant, au regard de la situation réelle qui est celle-ci : « le système national de santé grec a été démantelé par l’application d’un ensemble de mesures imposées depuis 2010 par les créanciers de la Grèce dans les secteurs de santé primaire, secondaire et pharmaceutique », comme l’analyse la chercheuse .
Une enquête menée à Athènes dresse un tableau saisissant des conditions de vie. 43 % des ménages déclarent ne pas avoir les moyens de payer le chauffage de leur logement ; 52 % disent qu’ils ne pourraient faire face à une dépense imprévue de 500 euros, 49 % qu’ils n’ont pas les moyens de partir en vacances. Six personnes interrogées sur dix sont restées au chômage plus de deux ans. 10 % seulement des chômeurs sont indemnisés, à 360 euros par mois.
A Athènes, la consommation de psychotropes a été multipliée par 35 entre 2010 et 2014
Toujours à Athènes, la consommation de psychotropes a été multipliée par 35 entre 2010 et 2014, celle des benzodiazépines par 19 et celle des antidépresseurs par 11. Ces dernières données sont tirées d’un article du Monde diplomatique qui résume les résultats d’une étude originale menée sur les eaux usées de la ville.
Comment, dans ces conditions, la Grèce peut-elle« contempler de nouveau l’avenir avec confiance » ?
Déconomie
Si un tel déni est difficilement supportable, les projections économiques accompagnant l’accord sont, elles, proprement hallucinantes. Le document de référence reproduit le même scénario qui a fait long feu depuis 2010. La Grèce est censée maintenir un excédent primaire élevé tout en renouant avec la croissance. L’excédent primaire – soit la différence entre les recettes et les dépenses hors intérêts de la dette – est la variable clé, qui mesure la capacité de la Grèce à honorer ses engagements. En très bon élève, la Grèce a pour l’instant tenu, et au-delà, cet objectif. Il était de 0,5 % du produit intérieur brut (PIB) en 2016, et ce fut 3,9 % ; puis 2 % en 2017, et ce fut 4,2 %.
Pour complaire à ses créanciers, le gouvernement grec a présenté une stratégie budgétaire à moyen terme entérinée par la Commission européenne dans son rapport de conformité. Elle est manifestement délirante : le scénario postule une croissance qui augmente progressivement jusqu’à 2,6 % en 2020 avant de ralentir à 1,9 % en 2022. C’est évidement optimiste, mais c’est surtout totalement déraisonnable quand, en même temps, l’excédent primaire devrait augmenter progressivement de 3,5 % du PIB en 2018 à 4,3 % en 2022.
Le gouvernement grec a présenté une stratégie budgétaire à moyen terme, entérinée par la Commission européenne, manifestement délirante
Une telle prévision sort complètement des clous et on pourrait lui adresser la formule utilisée par la Cour des comptes européenne dans son rapport surl’intervention de la Commission dans la crise financière grecque : « La Commission a établi des projections macroéconomiques et budgétaires séparément et ne les a pas intégrées dans un modèle ». Mais croire qu’il pourrait exister un modèle capable d’engendrer une telle trajectoire est une pure fiction. Tous les économistes sérieux savent qu’on ne peut maintenir longtemps un tel excédent primaire, comme le rappelait le Fonds monétaire international (FMI) en 2016 dans son analyse de soutenabilité de la dette grecque : « Un excédent primaire de 3,5 % du PIB est difficile à atteindre et à maintenir à long terme, en particulier après de longues périodes de récession et face à un chômage structurel élevé. »
Impossible reprise
Plutôt que de dépenser son énergie à critiquer les supposées erreurs commises par les auteurs de ces scénarios rocambolesques, il vaut mieux mettre les pieds dans le plat et dire que ces idiots utiles n’en ont au fond rien à faire. Il s’agit d’un habillage technocratique du seul chiffre qui importe, à savoir l’excédent primaire, parce qu’il représente la capacité de la Grèce à payer ses intérêts. Il n’y a que cela qui compte. La contrepartie de cette saignée est la poursuite des réformes structurelles, notamment la baisse des dépenses sociales, en particulier les pensions dans le cas de la Grèce, ainsi que le blocage de tout investissement public.
Cette trajectoire est incompatible avec une reprise de la croissance. Jusqu’à la crise, l’investissement tirait la productivité horaire du travail. Depuis la crise, son volume a été divisé par trois, retrouvant à peine son niveau de 1990 ; et la Grèce est l’un des rares pays européens, peut-être le seul, où la productivité horaire du travail recule, au rythme de 1 point par an. Cette tendance sera d’autant plus difficile à inverser que les forces vives sont parties : environ un tiers de la population de 15 à 29 ans, pour une bonne partie des personnes qualifiées, a quitté le pays. Cette perte de substance va encore aggraver le déséquilibre démographique et l’impact des réformes des retraites, d’autant plus que le nombre de naissances a baissé depuis le crise.
La Grèce est l’un des rares pays européens, peut-être le seul, où la productivité horaire du travail recule
Le commerce extérieur de la Grèce est aujourd’hui à peu près équilibré. Mais ce résultat n’a pas été atteint par une reprise des exportations qui auraient été dopées par les fameuses « réformes » : c’est l’effet mécanique de la chute des importations pendant la crise. Toute reprise véritable conduirait à nouveau à un déficit en raison de la dépendance de la Grèce notamment en biens d’investissement, et cela dans un contexte où les capitaux étrangers seraient évidemment réticents à financer ce déficit.
C’est en regardant du côté des exportations de la Grèce que l’on peut discerner à quoi le pays est destiné. Ses principales ressources spécifiques sont, en simplifiant un peu, la flotte commerciale (mais les armateurs grecs paient peu d’impôts et les ports seront peu à peu vendus à des groupes chinois ou autres) et le tourisme. Ce dernier est à peu près le seul secteur en expansion et représente en 2016 un quart des exportations et 7,5 % du PIB. Selon le rapport du World Travel & Tourism Council sur la Grèce, les effets induits du tourisme sur l’économie conduisent à une contribution totale de 18,6 % du PIB en 2016. Près d’un quart (23,4 %) de l’emploi total serait lié à l’industrie touristique. La stratégie est donc toute trouvée : continuons à attirer les touristes qui abandonnent les pays à risque, avec des tarifs attractifs.
Une dette insoutenable
Les négociations sur la dette grecque sont au fond une fantasmagorie. Personne ne croit vraiment à la soutenabilité à moyen ou long terme de la dette grecque. Le FMI s’est retiré du jeu parce qu’il n’y croit pas, et même la Commission européenne a émis de discrètes réserves. L’Eurogroupe fait semblant de croire au rétablissement de la soutenabilité de la dette grecque en prétendant que le ratio dette/PIB devrait diminuer progressivement pour passer de 188,6 % en 2018 à 168,9 % en 2020, puis 131,4 % en 2030 et 96,8 %... en 2060.
Mais cela, encore une fois, n’est que de l’habillage pour récuser toute nouvelle annulation de la dette. Le refus des créanciers n’est pas fondé sur la confiance dans la validité de leurs scénarios, mais s’explique par la volonté de discipliner leur débiteur grec. Leur objectif est au fond de se donner les moyens de récupérer un maximum d’argent et de reporter le plus tard possible leurs pertes éventuelles.
Personne ne croit vraiment à la soutenabilité à moyen ou long terme de la dette grecque : les projections sont de l’habillage pour récuser toute nouvelle annulation
Il suffit pour s’en rendre compte d’examiner l’échéancier qui vient d’être entériné (il est régulièrement compilé par trois journalistes du Wall Street Journal sur la page Greece’s Debt Due). Le profil est aberrant : après un léger retrait en 2018 (8 milliards de dollars), les remboursements bondissent à près de 12 milliards en 2019. Puis, ils baissent à 4 milliards en 2020 et 2021. Les montagnes russes s’enchaînent : un creux un peu après 2040 et puis, brusquement, cela repart comme un feu d’artifice pendant cinq ans (après une petite pause en 2051) jusqu’à l’annulation finale en 2060 !
La Grèce, endettée... jusqu’en 2060 !
Echéancier annuel des remboursements de la dette grecque, en milliards de dollars
Source : Wall Street Journal
Cette trajectoire chaotique s’explique par le traitement différencié des dettes auprès des différents créanciers. Aujourd’hui la dette de la Grèce est de 294 milliards de dollars, qui se répartissent comme l’indique le graphique suivant.
Qui détient la dette grecque ?
Répartition des détenteurs de la dette grecque (en milliards de dollars)
Source : Wall Street Journal
Les Etats et institutions européennes, qui détiennent 80 % de la dette grecque, n’auraient-ils pas pu se concerter, ne serait-ce que pour réduire le « mur » de 2019 où « les besoins bruts de financement s’élèveront à 21 milliards d’euros en principal et en intérêts », comme le souligne la Cour des comptes européenne ? La moitié de ce besoin de financement correspond à la Banque centrale européenne, la même qui refuse de fournir des liquidités en échange de titres de la dette grecque. Une partie des profits réalisés sur les achats de titres grecs par les pays de l’eurozone sera finalement restitué à la Grèce, mais au compte-gouttes (voir cette pétition citoyenne de WeMove.EU). L’accord prévoit néanmoins une réserve de précaution de 15 milliards d’euros (contestée au Parlement allemand), ce qui est un moyen d’admettre que le calendrier n’est pas réaliste.
Tout est donc en place pour que le mécanisme infernal de boule de neige s’enclenche encore : la Grèce devra emprunter de nouveau sur les marchés pour faire face à ses échéances, mais à 3, 4 ou 5 %.
Le secret de Polichinelle
Klaus Regling, le directeur général du mécanisme européen de stabilité (ESM,European Stability Mechanism), tire évidemment un bilan positif de l’action de l’Eurogroupe. Dans un discours prononcé devant l’Hellenic Bank Association, le 12 juin dernier, il commence par « féliciter le peuple grec et ses dirigeants politiques pour cette évolution vers une économie plus moderne ». L’objectif est maintenant que la Grèce ait accès aux marchés après l’achèvement du programme : c’est important pour la Grèce mais aussi, soit dit en passant, pour l’institution qu’il dirige, puisqu’elle en est « le principal créancier ». Et il est vrai que l’agence de notation Standard & Poor’s a annoncé, le 25 juin, qu’elle relevait la note de la dette grecque de B à B+, ce qui n’empêchera pas que la Grèce devra se financer à des taux élevés. On peut en effet se demander qui se risquerait à prêter à la Grèce sans une prime de risque « rassurante ».
La surveillance de la Grèce devra être « plus serrée et plus complète que dans n’importe quel pays », a annoncé Klaus Regling, directeur général du mécanisme européen de stabilité
Quelques jours plus tard, il livre le fond de sa pensée dans une interview assez incisive et reproduite sur le site de l’ESM. A la question de savoir si la dette de la Grèce pourrait être déclarée soutenable à long terme, Klaus Regling répond par la négative, suivie d’une formule ampoulée sur le rôle des mesures à moyen terme. Et combien de temps faudra-t-il, lui demande-t-on, pour que la Grèce fasse des réformes pour rassurer les marchés ? Là encore, la réponse en dit long : « La mise en œuvre des réformes est une tâche permanente. Elle n’est jamais achevée. C’est vrai pour tous les pays du monde, pour tous les pays de l’Union européenne, et donc aussi pour la Grèce. Peut-être un peu plus dans le cas de la Grèce, en raison de l’histoire récente de l’économie grecque qui met fin à une période d’ajustement difficile. »
Pas de sortie de crise à l’horizon
Le chef de l’ESM se fait encore plus précis : la surveillance de la Grèce, via l’early warning system « devra durer jusqu’à ce que tout l’argent soit remboursé ». Jusqu’en 2060 ? demande l’interviewer et Regling répond : « Oui. La Commission arrêtera quand 75 % auront été remboursés, mais pas nous. Nous surveillerons jusqu’à l’échéance finale. » Et il y aura même une « surveillance renforcée » avec « une évaluation tous les trois mois » mise en place pendant « un certain nombre d’années ».
La Grèce reste sous tutelle
ΕΥΡΩΠΗ: Μια μακρά δοκιμασία περιμένει την Ελλάδα
MICHEL HUSSON 02/07/2018
9 δις
Το τρίτο «σχέδιο διάσωσης» της Ελλάδας (Μνημόνιο Συνεννόησης) θα τελειώσει τον Αύγουστο, έστω και αν δεν έχει βγει ακόμη από το δάσος, όπως έχει δείξει ξεκάθαρα ο Ζακ Αντά. Η «τελική» συμφωνία που συνήφθη μεταξύ της Ελλάδας και των πιστωτών της βασίζεται βασικά σε τρία προσχήματα: θα ήθελε να διαγράψει τις κοινωνικές επιπτώσεις σχεδόν δέκα ετών τυφλής λιτότητας. βασίζεται σε ασυνεπείς οικονομικές προοπτικές. τέλος, ιδρύει αόριστο κηδεμονία της Ελλάδας.
European Newspeak
Η συμφωνία συναντήθηκε συχνά με σχόλια που εξέφραζαν άσεμνη ανακούφιση, δεδομένης της άθλιας κατάστασης της χώρας. Ο φοίνικας πηγαίνει αναμφίβολα στον Πιερ Μοσκοβισί, ο οποίος δεν διστάζει να γράψει στο blog του: «Όπως ο Οδυσσέας πίσω στην Ιθάκη, η Ελλάδα φτάνει επιτέλους στον προορισμό της σήμερα, δέκα χρόνια μετά την έναρξη μιας μακράς ύφεσης. Μπορεί επιτέλους να πάρει μια ανάσα, να κοιτάξει πίσω πόσο μακριά έχει φτάσει και να κοιτάξει ξανά το μέλλον με αυτοπεποίθηση. Αυτό είναι μια κλωτσιά σε έναν λαό που έχει υποστεί εσκεμμένα κακομεταχείριση, και υπάρχει κάτι απαράδεκτο σε αυτή την επίδειξη εφησυχασμού. Ο επίτροπος χαιρετίζει τις θυσίες του ελληνικού λαού που ήταν απαραίτητες για να αποκρούσει «τον μεγαλύτερο κίνδυνο αυτής της οδύσσειας» που για αυτόν δεν ήταν ούτε δυστυχία, ούτε ανεργία, ούτε ασθένειες, ούτε αυτοκτονίες, ούτε εξορίες, αλλά αυτό το «τέρας που λέγεται Grexit». ".
Για το γ
Η «Έκθεση Συμμόρφωσης» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι επίσης μια μακροσκελής ικανοποίηση που περιγράφει σημείο προς σημείο την ορθή εφαρμογή από την ελληνική κυβέρνηση των όρων που σχετίζονται με τη «βοήθεια» που έλαβε. Σε όλο αυτό το κείμενο κανόνας είναι μια αφόρητη ειδησεογραφία. Πάρτε το παράδειγμα της δημόσιας υγείας: για την Επιτροπή, «οι αρχές έχουν εκπληρώσει τη δέσμευσή τους να συνεχίσουν να εξορθολογίζουν τις συνολικές δαπάνες για την υγεία». Ο ισχυρισμός αυτός είναι τρομακτικά κυνικός, εν όψει της πραγματικής κατάστασης που είναι η εξής: «Το ελληνικό εθνικό σύστημα υγείας έχει εξαρθρωθεί με την εφαρμογή μιας σειράς μέτρων που επιβλήθηκαν από το 2010 από τους πιστωτές της Ελλάδας στον πρωτογενή, δευτερογενή και φαρμακευτικό τομέα υγείας. », όπως αναλύει ο ερευνητής.
Μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα δίνει μια εντυπωσιακή εικόνα των συνθηκών διαβίωσης. Το 43% των νοικοκυριών δηλώνουν ότι δεν έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν για τη θέρμανση του σπιτιού τους. Το 52% λέει ότι δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει μια απρόσμενη δαπάνη 500 ευρώ, το 49% ότι δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να πάει διακοπές. Έξι στους δέκα ερωτηθέντες είναι άνεργοι για περισσότερα από δύο χρόνια. Μόνο το 10% των ανέργων αποζημιώνεται, με 360 ευρώ το μήνα.
Είδη
Στην Αθήνα, η κατανάλωση ψυχοφαρμάκων αυξήθηκε 35 φορές μεταξύ 2010 και 2014
Επίσης στην Αθήνα, η κατανάλωση ψυχοτρόπων φαρμάκων πολλαπλασιάστηκε επί 35 μεταξύ 2010 και 2014, αυτή των βενζοδιαζεπινών κατά 19 και των αντικαταθλιπτικών κατά 11. Αυτά τα τελευταία στοιχεία προέρχονται από άρθρο της Le Monde diplomatique που συνοψίζει τα αποτελέσματα μιας πρωτότυπης μελέτης μελέτη που έγινε για τα λύματα της πόλης.
Πώς μπορεί, κάτω από αυτές τις συνθήκες, η Ελλάδα «να συλλογιστεί ξανά το μέλλον με σιγουριά»;
Οικονομία
Εάν μια τέτοια άρνηση είναι δύσκολο να υποβληθεί, οι οικονομικές προβλέψεις που συνοδεύουν τη συμφωνία είναι πραγματικά συγκλονιστικές. Το έγγραφο αναφοράς αναπαράγει το ίδιο σενάριο που έχει σβήσει από το 2010. Η Ελλάδα υποτίθεται ότι θα διατηρήσει υψηλό πρωτογενές πλεόνασμα ενώ επιστρέφει στην ανάπτυξη. Το πρωτογενές πλεόνασμα –η διαφορά μεταξύ εσόδων και δαπανών εξαιρουμένων των τόκων χρέους– είναι η βασική μεταβλητή, η οποία μετρά την ικανότητα της Ελλάδας να τηρήσει τις δεσμεύσεις της. Ως πολύ καλός μαθητής, η Ελλάδα μέχρι στιγμής έχει πετύχει και έχει ξεπεράσει αυτόν τον στόχο. Ήταν 0,5% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) το 2016 και αυτό ήταν 3,9%. τότε 2% το 2017, και ήταν 4,2%.
Για να ευχαριστήσει τους πιστωτές της, η ελληνική κυβέρνηση παρουσίασε μια μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική στρατηγική που ενέκρινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην έκθεσή της για τη συμμόρφωση. Είναι ξεκάθαρα παραληρηματικό: το σενάριο υποθέτει ότι η ανάπτυξη αυξάνεται σταδιακά στο 2,6% το 2020 πριν επιβραδυνθεί στο 1,9% το 2022. Αυτό είναι προφανώς αισιόδοξο, αλλά είναι πάνω από όλα εντελώς παράλογο όταν, ταυτόχρονα, με την πάροδο του χρόνου, αναμένεται το πρωτογενές πλεόνασμα να αυξηθεί σταδιακά από 3,5% του ΑΕΠ το 2018 σε 4,3% το 2022.
Η ελληνική κυβέρνηση παρουσίασε μια μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική στρατηγική, την οποία ενέκρινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ξεκάθαρα παραληρηματική
Μια τέτοια πρόβλεψη είναι εντελώς ασυνήθιστη και θα μπορούσαμε να την απευθυνθούμε στη φόρμουλα που χρησιμοποιεί το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο στην έκθεσή του για την παρέμβαση της Επιτροπής στην ελληνική χρηματοπιστωτική κρίση: «Η Επιτροπή έχει καθορίσει μακροοικονομικές και δημοσιονομικές προβλέψεις χωριστά και δεν δεν έχει ενσωματωθεί είναι σε μοντέλο». Αλλά το να πιστεύει κανείς ότι θα μπορούσε να υπάρξει ένα μοντέλο ικανό να δημιουργήσει μια τέτοια τροχιά είναι καθαρή μυθοπλασία. Όλοι οι σοβαροί οικονομολόγοι γνωρίζουν ότι ένα τέτοιο πρωτογενές πλεόνασμα δεν μπορεί να διατηρηθεί για πολύ, όπως τόνισε το 2016 το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) στην ανάλυσή του για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους: «Είναι δύσκολο να επιτευχθεί πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ. και να διατηρηθούν μακροπρόθεσμα, ειδικά μετά από μεγάλες περιόδους ύφεσης και ενόψει της υψηλής διαρθρωτικής ανεργίας. »
Δεν είναι δυνατή η συνέχιση
Αντί να ξοδέψετε την ενέργειά σας επικρίνοντας τα υποτιθέμενα λάθη που έκαναν οι συντάκτες αυτών των απίστευτων σεναρίων, είναι καλύτερα να βάλετε το πόδι σας στο πιάτο και να πείτε ότι αυτοί οι χρήσιμοι ηλίθιοι πραγματικά δεν τους νοιάζει. Είναι ένα τεχνοκρατικό ντύσιμο του μοναδικού αριθμού που έχει σημασία, δηλαδή του πρωτογενούς πλεονάσματος, γιατί αντιπροσωπεύει την ικανότητα της Ελλάδας να πληρώσει τους τόκους της. Μόνο αυτό έχει σημασία. Το αντίτιμο αυτής της αφαίμαξης είναι η συνέχιση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, ιδίως η μείωση των κοινωνικών δαπανών, ιδίως των συντάξεων στην περίπτωση της Ελλάδας, καθώς και το μπλοκάρισμα όλων των δημοσίων επενδύσεων.
Αυτή η τροχιά είναι ασυμβίβαστη με την επανάληψη της ανάπτυξης. Μέχρι την κρίση, οι επενδύσεις οδηγούσαν την ωριαία παραγωγικότητα της εργασίας. Από την κρίση, ο όγκος του διαιρέθηκε με τρία, μόλις επέστρεψε στο επίπεδο του 1990. και η Ελλάδα είναι από τις λίγες ευρωπαϊκές χώρες, ίσως η μοναδική, όπου η ωριαία παραγωγικότητα της εργασίας πέφτει, με ρυθμό 1 μονάδα ετησίως. Αυτή η τάση θα είναι ακόμη πιο δύσκολο να αντιστραφεί καθώς οι ζωτικές δυνάμεις έχουν αποχωρήσει: περίπου το ένα τρίτο του πληθυσμού ηλικίας 15 έως 29 ετών, για ένα μεγάλο μέρος των καταρτισμένων ατόμων, έχει εγκαταλείψει τη χώρα. Αυτή η απώλεια ουσίας θα επιδεινώσει περαιτέρω τη δημογραφική ανισορροπία και τον αντίκτυπο των μεταρρυθμίσεων στο συνταξιοδοτικό σύστημα, ιδίως εφόσον ο αριθμός των γεννήσεων έχει μειωθεί μετά την κρίση.
Η Ελλάδα είναι από τις λίγες ευρωπαϊκές χώρες, ίσως η μοναδική, όπου η ωριαία παραγωγικότητα της εργασίας πέφτει.
Το εξωτερικό εμπόριο της Ελλάδας είναι πλέον λίγο-πολύ ισορροπημένο. Αλλά αυτό το αποτέλεσμα δεν επιτεύχθηκε με την ανάκαμψη των εξαγωγών που θα είχαν ενισχυθεί από τις περίφημες «μεταρρυθμίσεις»: αυτό είναι το μηχανικό αποτέλεσμα της πτώσης των εισαγωγών κατά τη διάρκεια της κρίσης. Οποιαδήποτε πραγματική ανάκαμψη θα οδηγούσε και πάλι σε έλλειμμα λόγω της εξάρτησης της Ελλάδας από επενδυτικά αγαθά ιδίως, και αυτό σε ένα πλαίσιο όπου το ξένο κεφάλαιο θα ήταν προφανώς απρόθυμο να χρηματοδοτήσει αυτό το έλλειμμα.
Βλέποντας τις εξαγωγές της Ελλάδας μπορούμε να διακρίνουμε τι προορίζεται η χώρα. Οι κύριοι ειδικοί πόροι του είναι, απλοποιώντας λίγο, ο εμπορικός στόλος (αλλά οι Έλληνες εφοπλιστές πληρώνουν ελάχιστο φόρο και τα λιμάνια θα πουληθούν σταδιακά σε Κινέζους ή άλλους ομίλους) και ο τουρισμός. Ο τελευταίος είναι περίπου ο μοναδικός αναπτυσσόμενος τομέας και το 2016 αντιπροσώπευε το ένα τέταρτο των εξαγωγών και το 7,5% του ΑΕΠ. Σύμφωνα με την έκθεση του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ταξιδιών και Τουρισμού για την Ελλάδα, οι επαγόμενες επιπτώσεις του τουρισμού στην οικονομία οδηγούν σε συνολική συνεισφορά 18,6% του ΑΕΠ το 2016. Σχεδόν το ένα τέταρτο (23,4%) της συνολικής απασχόλησης θα συνδεόταν με τον τουρισμό βιομηχανία. Βρέθηκε λοιπόν η στρατηγική: ας συνεχίσουμε να προσελκύουμε τουρίστες που εγκαταλείπουν χώρες σε κίνδυνο, με ελκυστικές τιμές.
Ένα μη βιώσιμο χρέος
Οι διαπραγματεύσεις για το ελληνικό χρέος είναι βασικά μια φαντασμαγορία. Κανείς δεν πιστεύει πραγματικά στη μεσοπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους. Το ΔΝΤ αποχώρησε από το παιχνίδι γιατί δεν το πιστεύει, ενώ ακόμη και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εκφράσει διακριτικές επιφυλάξεις. Το Eurogroup προσποιείται ότι πιστεύει στην αποκατάσταση της βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους υποστηρίζοντας ότι ο λόγος χρέους/ΑΕΠ θα πρέπει σταδιακά να μειωθεί από 188,6% το 2018 σε 168,9% το 2020, μετά στο 131,4% το 2030 και στο 96,8% το 2060 .
Αλλά αυτό, και πάλι, είναι απλώς μια βιτρίνα για να αμφισβητηθεί οποιαδήποτε περαιτέρω διαγραφή χρέους. Η άρνηση των πιστωτών δεν βασίζεται στην εμπιστοσύνη στην εγκυρότητα των σεναρίων τους, αλλά εξηγείται από την επιθυμία να πειθαρχήσουν τον Έλληνα οφειλέτη τους. Ο στόχος τους είναι βασικά να παράσχουν στους εαυτούς τους τα μέσα για να ανακτήσουν όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα και να αναβάλουν τυχόν απώλειες όσο το δυνατόν πιο αργά.
Κανείς δεν πιστεύει πραγματικά στη μεσοπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους: οι προβολές είναι βιτρίνες για να αμφισβητήσουν οποιαδήποτε περαιτέρω ακύρωση.
Αρκεί να το συνειδητοποιήσουμε αυτό εξετάζοντας το χρονοδιάγραμμα που μόλις εγκρίθηκε (συντάσσεται τακτικά από τρεις δημοσιογράφους της Wall Street Journal στη σελίδα Greece’s Debt Dee). Το προφίλ είναι παράλογο: μετά από μια ελαφρά πτώση το 2018 (8 δισεκατομμύρια δολάρια), οι αποζημιώσεις εκτινάσσονται σε σχεδόν 12 δισεκατομμύρια το 2019. Στη συνέχεια, πέφτουν στα 4 δισεκατομμύρια το 2020 και το 2021. Το τρενάκι του λούνα παρκ διαδέχονται το ένα το άλλο: μια βουτιά λίγο μετά το 2040 και μετά, ξαφνικά, ξαναρχίζει σαν πυροτεχνήματα για πέντε χρόνια (μετά από ένα μικρό διάλειμμα το 2051) μέχρι την τελική ακύρωση το 2060!
Η Ελλάδα χρεωμένη... μέχρι το 2060!
Ετήσιο χρονοδιάγραμμα αποπληρωμής ελληνικού χρέους, σε δισεκατομμύρια δολάρια
La Grèce, endettée... jusqu’en 2060 !
Echéancier annuel des remboursements de la dette grecque, en milliards de dollarsSource : Wall Street Journal
Αυτή η χαοτική τροχιά εξηγείται από τη διαφορετική αντιμετώπιση των χρεών με διαφορετικούς πιστωτές. Σήμερα το χρέος της Ελλάδας είναι 294 δισ. δολάρια, το οποίο κατανέμεται όπως φαίνεται στο παρακάτω γράφημα.
Σε ποιον ανήκει το ελληνικό χρέος;
Ανάλυση κατόχων ελληνικού χρέους (σε δισεκατομμύρια δολάρια)
Qui détient la dette grecque ?
Répartition des détenteurs de la dette grecque (en milliards de dollars)Source : Wall Street Journal
duΤα ευρωπαϊκά κράτη και οι θεσμοί, που κατέχουν το 80% του ελληνικού χρέους, δεν θα μπορούσαν να συνεργαστούν, έστω και για να μειώσουν το «τείχος» του 2019 όπου «οι ακαθάριστες χρηματοδοτικές ανάγκες θα ανέλθουν σε 21 δισ. ευρώ σε κεφάλαιο και σε τόκους», όπως επισημαίνει το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο; Το ήμισυ αυτής της απαίτησης χρηματοδότησης αντιστοιχεί στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η οποία αρνείται να παράσχει ρευστότητα σε αντάλλαγμα ελληνικών χρεογράφων. Μέρος των κερδών που πραγματοποιούνται από τις αγορές ελληνικών τίτλων από χώρες της ευρωζώνης θα επιστραφεί τελικά στην Ελλάδα, αλλά σταδιακά (βλ. αυτήν την αναφορά πολιτών από το WeMove.EU). Ωστόσο, η συμφωνία προβλέπει προληπτικό αποθεματικό 15 δισεκατομμυρίων ευρώ (που αμφισβητείται στο γερμανικό κοινοβούλιο), κάτι που είναι ένας τρόπος να παραδεχτεί κανείς ότι το χρονοδιάγραμμα δεν είναι ρεαλιστικό.
Όλα είναι επομένως στη θέση τους για να εμπλακεί ξανά ο κολασμένος μηχανισμός χιονοστιβάδας: η Ελλάδα θα πρέπει να δανειστεί ξανά στις αγορές για να καλύψει τις λήξεις, αλλά με 3, 4 ή 5%.
Το ανοιχτό μυστικό
Ο Κλάους Ρέγκλινγκ, γενικός διευθυντής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM, Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας), προφανώς αξιολογεί θετικά τη δράση του Eurogroup. Σε μια ομιλία που εκφώνησε στην Ένωση Ελληνικών Τραπεζών στις 12 Ιουνίου, ξεκίνησε «συγχαρώντας τον ελληνικό λαό και τους πολιτικούς του ηγέτες για αυτή την εξέλιξη προς μια πιο σύγχρονη οικονομία». Στόχος τώρα είναι η Ελλάδα να έχει πρόσβαση στις αγορές μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος: αυτό είναι σημαντικό για την Ελλάδα αλλά και παρεμπιπτόντως για το ίδρυμα που ηγείται, αφού είναι «ο κύριος πιστωτής. Και είναι αλήθεια ότι ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor's ανακοίνωσε στις 25 Ιουνίου ότι ανέβαζε την αξιολόγηση του ελληνικού χρέους από Β σε Β+, κάτι που δεν θα εμποδίσει την Ελλάδα να χρειαστεί να χρηματοδοτηθεί από φοιτητές. Πράγματι, μπορεί κανείς να αναρωτηθεί ποιος θα διακινδύνευε να δανείσει την Ελλάδα χωρίς ένα «καθησυχαστικό» ασφάλιστρο κινδύνου.
Η επιτήρηση της Ελλάδας θα πρέπει να είναι «πιο αυστηρή και πιο ολοκληρωμένη από οποιαδήποτε χώρα», ανακοίνωσε ο Κλάους Ρέγκλινγκ, γενικός διευθυντής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας.
Όμως ο Κλάους Ρέγκλινγκ δεν κρύβει κάποια απαισιοδοξία: «Επιτρέψτε μου να πω ταυτόχρονα ότι η πρόσβαση της Ελλάδας στις αγορές παραμένει εύθραυστη. Η ανάκτηση της εμπιστοσύνης των επενδυτών σημαίνει την πλήρη δέσμευση για μεταρρυθμίσεις, αλλά ακόμη και αυτό μπορεί να μην είναι αρκετό στην περίπτωση της Ελλάδας». Ως εκ τούτου, θα πρέπει να παρακολουθείται, ιδίως μέσω του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης που διαθέτει ο ESM, και αυτή η παρακολούθηση θα πρέπει, στην περίπτωση της Ελλάδας, να είναι «πιο αυστηρή και πληρέστερη από οποιαδήποτε χώρα».
Λίγες μέρες αργότερα, εκφράζει την ουσία των σκέψεών του σε μια αρκετά αποφασιστική συνέντευξη που αναπαράγεται στον ιστότοπο του ESM. Στο ερώτημα εάν το χρέος της Ελλάδας θα μπορούσε να κηρυχθεί βιώσιμο μακροπρόθεσμα, ο Κλάους Ρέγκλινγκ απαντά αρνητικά, ακολουθούμενο από μια βομβιστική φόρμουλα για τον ρόλο των μεσοπρόθεσμων μέτρων. Και πόσο καιρό θα πάρει, ζητείται, για να κάνει η Ελλάδα μεταρρυθμίσεις για να καθησυχάσει τις αγορές; Και πάλι, η απάντηση τα λέει όλα: «Η εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων είναι ένα διαρκές έργο. Δεν τελειώνει ποτέ. Αυτό ισχύει για όλες τις χώρες του κόσμου, για όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρα και για την Ελλάδα. Ίσως λίγο περισσότερο στην περίπτωση της Ελλάδας, λόγω της πρόσφατης ιστορίας της ελληνικής οικονομίας που τελειώνει μια περίοδο δύσκολης προσαρμογής. »
Δεν υπάρχει διέξοδος από την κρίση στον ορίζοντα
Ο επικεφαλής του ESM είναι ακόμη πιο ακριβής: η παρακολούθηση της Ελλάδας, μέσω του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης «θα πρέπει να διαρκέσει μέχρι να επιστραφούν όλα τα χρήματα». Μέχρι το 2060; ρωτάει ο ερευνητής και ο Ρέγκλινγκ απαντά: «Ναι. Η Επιτροπή θα σταματήσει όταν επιστραφεί το 75%, αλλά όχι εμείς. Θα παρακολουθούμε μέχρι την τελική προθεσμία. Και θα υπάρχει ακόμη και «βελτιωμένη επιτήρηση» με «αξιολόγηση κάθε τρεις μήνες» που θα τίθεται σε εφαρμογή για «ορισμένο αριθμό ετών».
Η Ελλάδα παραμένει υπό κηδεμονία
Η τελική δήλωση του Eurogroup της 22ας Ιουνίου περιέχει επίσης μια ρήτρα αναθεώρησης: «Το Eurogroup θα εξετάσει στο τέλος της περιόδου χάριτος του EFSF, το 2032, εάν είναι απαραίτητα πρόσθετα μέτρα. Αυτή η παρακολούθηση χρησιμεύει για να επαληθεύσει ότι «τις δεσμεύσεις τηρούνται και ότι δεν υπάρχει καμία οπισθοδρόμηση στις σημαντικές μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται για να επανέλθει η Ελλάδα σε μια υψηλότερη αναπτυξιακή πορεία». Με λίγα λόγια, η Ελλάδα παραμένει υπό κηδεμονία.
Ως οριστική διέξοδος από την κρίση παρουσιάστηκε η εικονική συμφωνία που συνήφθη μεταξύ της Ελλάδας και των ευρωπαίων πιστωτών της. Αυτό είναι διπλά λάθος. Η συμφωνία δεν μπορεί να σβήσει τη ζημιά που προκαλείται συστηματικά στην ελληνική κοινωνία, οι επιπτώσεις της οποίας δεν διαγράφονται. Ούτε ανοίγει νέα τροχιά για την ελληνική οικονομία. Και αυτές οι δύο παρατηρήσεις δεν είναι άσχετες μεταξύ τους.
Όμως ο Κλάους Ρέγκλινγκ δεν κρύβει κάποια απαισιοδοξία: «Επιτρέψτε μου να πω ταυτόχρονα ότι η πρόσβαση της Ελλάδας στις αγορές παραμένει εύθραυστη. Η ανάκτηση της εμπιστοσύνης των επενδυτών σημαίνει την πλήρη δέσμευση για μεταρρυθμίσεις, αλλά ακόμη και αυτό μπορεί να μην είναι αρκετό στην περίπτωση της Ελλάδας». Ως εκ τούτου, θα πρέπει να παρακολουθείται, ιδίως μέσω του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης που διαθέτει ο ESM, και αυτή η παρακολούθηση θα πρέπει, στην περίπτωση της Ελλάδας, να είναι «πιο αυστηρή και πληρέστερη από οποιαδήποτε χώρα».
Λίγες μέρες αργότερα, εκφράζει την ουσία των σκέψεών του σε μια αρκετά αποφασιστική συνέντευξη που αναπαράγεται στον ιστότοπο του ESM. Στο ερώτημα εάν το χρέος της Ελλάδας θα μπορούσε να κηρυχθεί βιώσιμο μακροπρόθεσμα, ο Κλάους Ρέγκλινγκ απαντά αρνητικά, ακολουθούμενο από μια βομβιστική φόρμουλα για τον ρόλο των μεσοπρόθεσμων μέτρων. Και πόσο καιρό θα πάρει, ζητείται, για να κάνει η Ελλάδα μεταρρυθμίσεις για να καθησυχάσει τις αγορές; Και πάλι, η απάντηση τα λέει όλα: «Η εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων είναι ένα διαρκές έργο. Δεν τελειώνει ποτέ. Αυτό ισχύει για όλες τις χώρες του κόσμου, για όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρα και για την Ελλάδα. Ίσως λίγο περισσότερο στην περίπτωση της Ελλάδας, λόγω της πρόσφατης ιστορίας της ελληνικής οικονομίας που τελειώνει μια περίοδο δύσκολης προσαρμογής. »
Δεν υπάρχει διέξοδος από την κρίση στον ορίζοντα
Ο επικεφαλής του ESM είναι ακόμη πιο ακριβής: η παρακολούθηση της Ελλάδας, μέσω του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης «θα πρέπει να διαρκέσει μέχρι να επιστραφούν όλα τα χρήματα». Μέχρι το 2060; ρωτάει ο ερευνητής και ο Ρέγκλινγκ απαντά: «Ναι. Η Επιτροπή θα σταματήσει όταν επιστραφεί το 75%, αλλά όχι εμείς. Θα παρακολουθούμε μέχρι την τελική προθεσμία. Και θα υπάρχει ακόμη και «βελτιωμένη επιτήρηση» με «αξιολόγηση κάθε τρεις μήνες» που θα τίθεται σε εφαρμογή για «ορισμένο αριθμό ετών».
Η Ελλάδα παραμένει υπό κηδεμονία
Η τελική δήλωση του Eurogroup της 22ας Ιουνίου περιέχει επίσης μια ρήτρα αναθεώρησης: «Το Eurogroup θα εξετάσει στο τέλος της περιόδου χάριτος του EFSF, το 2032, εάν είναι απαραίτητα πρόσθετα μέτρα. Αυτή η παρακολούθηση χρησιμεύει για να επαληθεύσει ότι «τις δεσμεύσεις τηρούνται και ότι δεν υπάρχει καμία οπισθοδρόμηση στις σημαντικές μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται για να επανέλθει η Ελλάδα σε μια υψηλότερη αναπτυξιακή πορεία». Με λίγα λόγια, η Ελλάδα παραμένει υπό κηδεμονία.
Ως οριστική διέξοδος από την κρίση παρουσιάστηκε η εικονική συμφωνία που συνήφθη μεταξύ της Ελλάδας και των ευρωπαίων πιστωτών της. Αυτό είναι διπλά λάθος. Η συμφωνία δεν μπορεί να σβήσει τη ζημιά που προκαλείται συστηματικά στην ελληνική κοινωνία, οι επιπτώσεις της οποίας δεν διαγράφονται. Ούτε ανοίγει νέα τροχιά για την οικονομία.
Η 22α Ιουνίου περιέχει επίσης μια ρήτρα αναθεώρησης: «Το Eurogroup θα εξετάσει στο τέλος της περιόδου χάριτος του EFSF, το 2032, εάν είναι απαραίτητα πρόσθετα μέτρα. Αυτή η παρακολούθηση χρησιμεύει για να επαληθεύσει ότι «τις δεσμεύσεις τηρούνται και ότι δεν υπάρχει καμία οπισθοδρόμηση στις σημαντικές μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται για να επανέλθει η Ελλάδα σε μια υψηλότερη αναπτυξιακή πορεία». Με λίγα λόγια, η Ελλάδα παραμένει υπό κηδεμονία.
Ως οριστική διέξοδος από την κρίση παρουσιάστηκε η εικονική συμφωνία που συνήφθη μεταξύ της Ελλάδας και των ευρωπαίων πιστωτών της. Αυτό είναι διπλά λάθος. Η συμφωνία δεν μπορεί να σβήσει τη ζημιά που προκαλείται συστηματικά στην ελληνική κοινωνία, οι επιπτώσεις της οποίας δεν διαγράφονται. Ούτε ανοίγει νέα τροχιά για την ελληνική οικονομία. Και αυτές οι δύο παρατηρήσεις δεν είναι άσχετες μεταξύ τους.
Ορισμένα αναρτώμενα από το διαδίκτυο κείμενα ή εικόνες (με σχετική σημείωση της πηγής), θεωρούμε ότι είναι δημόσια. Αν υπάρχουν δικαιώματα συγγραφέων, παρακαλούμε ενημερώστε μας για να τα αφαιρέσουμε. Επίσης σημειώνεται ότι οι απόψεις του ιστολόγιου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου. Για τα άρθρα που δημοσιεύονται εδώ, ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρουμε καθώς απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των συντακτών τους και δεν δεσμεύουν καθ’ οιονδήποτε τρόπο το ιστολόγιο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου