Το θέμα του χρήματος είναι πολύπλοκο. Χρειάζεται πολύπλευρη ενημέρωση και η απόφαση χρειάζεται εφευρετικότητα και συμβιβαστική διάθεση.
Δεν είναι απλό το να πεις ότι όλο το χρήμα το εκδίδει το κράτος, με διάταγμα (fiat) και είναι μη εξαργυρώσιμο (1 δραχμή εξαγοράζει αγαθά αξίας 1 δραχμής, ή αντικαθίσταται μόνο από 1 άλλη δραχμή), ώστε να αποφύγεις το χρήμα να αντιστοιχεί σε χρέος. Ο πυρήνας του προβλήματος βρίσκεται στο ότι η χώρα θα πρέπει να εμπορεύεται με άλλες χώρες σε αυτές τις δραχμές. Μια δραχμή, η αξία της οποίας είναι μόνο στα χέρια ενός κοινοβουλίου και ενός δήμου, για τη σταθερότητα της τιμής της, δεν μπορεί να επιτύχει τη σταθερότητα που έχουμε συνηθίσει σήμερα. Το Bitcoin είναι μια ένδειξη για αυτό.
Γενικότερα, όταν πρωτοστήνονταν η FED, υπήρχε αντίστοιχο πρόβλημα. Εκεί το θέμα ήταν ότι δεν υπήρχε αρκετός χρυσός (που ήταν το παγκόσμιο χρήμα) για να στηρίξει επαρκή ρευστότητα. Το λύσανε με το να εκδώσουν κρατικά ομόλογα, ώστε μακροπρόθεσμη αποταμίευση να χρησιμοποιεί αυτά ως "store of value". Αλλά έφεραν το εργαλείο των τραπεζών, το χρέος, στην πρώτη θέση εξυπηρέτησης αυτής της ανάγκης και δημιούργησαν στο δημόσιο την ανάγκη να στηρίζει την εξυπηρέτηση των χρεών, με νόμους και δικαστήρια. Αφόπλισαν, δηλαδή, την πολιτική σε αποφάσεις για την αποπληρωμή των χρεών. Βρέθηκαν, έτσι, να ακολουθούν την Αγγλική παράδοση επί του θέματος.
Αν είχαμε αυτάρκεια και οι παραγωγικές δυνάμεις δεν ενδιαφέρονταν για συναλλαγές με το εξωτερικό, θα μπορούσαμε να στηριχτούμε στην εμπιστοσύνη σε ένα νόμισμα, του οποίου ο πυρήνας σταθερότητας θα ήταν οι αποφάσεις του δικού μας κοινοβουλίου και του δήμου των πολιτών. Άλλωστε, ό,τι αποφάσιζαν αυτά τα όργανα, θα ήταν για το συμφέρον του συνόλου.
Όμως, πέραν του ότι οι παραγωγικές δυνάμεις με κεφάλαιο δε θέλουν συνήθως εξάρτηση από κράτη και άρα θέλουν επενδύσεις σε νόμισμα που έχει την καλύτερη δυνατή σταθερότητα αγοραστικής αξίας και ισοτιμίας με τα άλλα νομίσματα, πέρα από αυτό, υπάρχει γιγαντιαία αλληλεξάρτηση των οικονομιών και η τυχόν αστάθεια του νομίσματος (της δραχμής), λόγω σχετικών αποφάσεων μιας δημοκρατίας, δημιουργεί πολύ κακές εμπορικές συνθήκες. Αν οι εισαγωγές δεν έχουν σταθερότητα, η παραγωγή (και οι εξαγωγές) παραπαίουν. Η αστάθεια της οικονομίας γίνεται μεγάλη έτσι, σε σχέση με ό,τι έχουμε συνηθίσει, πάντα.
Κατά συνέπεια, επειδή μια δημοκρατία δε λειτουργεί σε μια κλειστή οικονομία, είναι πολύ περιορισμένα ανεξάρτητη, εκτός αν έχει αυτάρκεια. Και καμία χώρα δεν έχει πλήρη αυτάρκεια σήμερα. Η Αμερική, ίσως, είναι πιο κοντά στο να επιτύχει αυτάρκεια, αν χρειαστεί, σίγουρα, όμως, με μεγάλο κόστος και αυτή. Πρέπει, λοιπόν, να δούμε την αυτάρκεια σε ένα πλαίσιο συνεργασίας και εμπιστοσύνης με άλλους λαούς. Δεν είναι καθόλου απλό. Πρέπει να στηριχτεί σε αμοιβαίο συμφέρον και αμοιβαία ανάγκη, αν είναι δυνατό. Όχι απαραίτητα μόνο σε αυτά. Το σημερινό πρόβλημα της τεράστιας και αυξανόμενης ανισότητας, η εξάντληση διάφορων πόρων (ενέργεια, νερό), περιβαλλοντικά και άλλα τεράστια προβλήματα, μπορεί να μας κάνει να θέλουμε και άλλου τύπου πράγματα. Αλλά, δεν είναι πολύ πιθανό ότι μπορούν όλα να γίνουν με ένα και μόνο νόμισμα....
Το μεγάλο ζήτημα με την ιδιωτική φύση του χρήματος, που πηγάζει από τον ορισμό του ως χρέος και την εξάρτηση των κρατών από εργαλεία χρέους, για να στηρίξει τη μακροπρόθεσμη αποταμίευση, ώστε να μείνει αρκετό χρήμα στην κυκλοφορία και να υπάρχει ρευστότητα, έχει διαφόρων ειδών λύσεις: συστημικές (scarcity: χρήμα=χρέος, αλλά νομικός περιορισμός-έλεγχος της ποσότητας και αντίστοιχα προβλήματα ρευστότητας) και καινοτόμες (διάφορες). Θα έλεγα ότι χρειάζεται ένα σύνθετο (ή περισσότερα απλά, αλλά με σύνθετη σχέση) νομισματικό(ά) εργαλείο(α), προσανατολισμένο(α) να παρέχει(ουν) ρυθμιστική σχέση ανάμεσα στα αντικρουόμενα συμφέροντα και χωρίς την έπαρση της ψευδαίσθησης δυνατότητας πλήρους επιβολής "δίκαιων" σχέσεων, όπως τις αντιλαμβάνεται ο δήμος. Κυρίως γιατί υπάρχει αλληλεξάρτηση από άλλες οικονομίες, δεν υπάρχει αυτάρκεια, οι πιθανότητές της είναι δύσκολες, χρειάζονται χρόνο και δε θα είναι ποτέ σταθερές, αλλά και γιατί εσωτερικά δεν υπάρχει δημόσια κυριαρχία στις παραγωγικές δυνάμεις κι αυτό είναι επίσης δύσκολο και χρειάζεται ομοίως χρόνο και θα είναι ασταθές.
Μέρος της λύσης, μοιάζει να είναι η έρευνα-πρόταση του Adair Turner, που προωθεί μια “αλλοίωση” του ποσού του χρήματος που αντιστοιχεί σε χρέος, με ένα μέρος που θα έχει πίσω του μόνο αποθεματικά κεντρικής τράπεζας (fiat money), ώστε να είναι αδιαχώριστα, αλλά να δίνουν στο κράτος έναν κάποιο έλεγχο, ένα είδος φόρου επί νέων δανείων και να είναι, ταυτόχρονα, αδιαχώριστο από το χρήμα που αντιστοιχεί σε χρέος. Έτσι, το κράτος μπορεί να πάρει πίσω μέρος του seigniorage (κέρδος από τη δημιουργία χρήματος).
Μεγάλο μέρος του σύγχρονου προβλήματος με το χρήμα βρίσκεται στην ύπαρξη τόκων (μεγαλύτερων του πληθωρισμού) και κέρδους από την ιδιωτική δημιουργία χρήματος. Οι ιδιωτικοί τόκοι δημιουργούν πρόβλημα, γιατί το χρέος έχει το ενδεχόμενο χρεοκοπίας, αλλά και γιατί επιβάλλουν (εξαναγκάζουν) διαρκή ανάπτυξη. Επίσης, γιατί τα κέρδη από τους τόκους δεν διατίθενται στην οικονομία, ώστε να μπορούν να τα κερδίσουν αυτοί που χρωστάνε και, έτσι, οδηγούνται σε αναγκαστική χρεοκοπία, ή επαναδανεισμό με χειρότερους όρους, χωρίς να μπορούν να κάνουν τίποτε (δεν υπάρχει καν τρόπος να καταλαβαίνουν ότι αυτό τους συμβαίνει), ενώ τα κέρδη από τους τόκους εγκλωβίζονται σε “επενδύσεις” σε μετοχές, ακίνητα και χρηματοπιστωτικά προϊόντα, ή κεφάλαιο για ιδιωτικό δανεισμό (ή και φεύγουν σε φορολογικούς παραδείσους). Επιπλέον, η δυτική κουλτούρα έχει περάσει στο υποσυνείδητό μας τη δυνατότητα κάποιος να επιχειρήσει και να χρεοκοπήσει, ως κάτι καλό. Το αποτέλεσμα, όμως, το λούζεται όλη η κοινωνία (αν και, στην Ελλάδα, αυτό είναι μικρό μέρος του προβλήματος, ακριβώς γιατί δε μας ενδιαφέρει αυτό το "επιχειρείν").
Εδώ πρέπει να καταλάβουμε ότι, αυτό που έχουμε ορίσει ως χρήμα είναι μόνο μια ιδέα. Στον πραγματικό κόσμο δεν υπάρχει αυτό το πράγμα που ταυτόχρονα έχει σταθερή αξία στο χρόνο και ανεξάρτητη από το αγαθό που θέλουμε ή παρέχουμε, ώστε να αναιρεί πλήρως την ανάγκη διπλής σύμπτωσης επιθυμιών (το να θέλουμε 1.την ίδια χρονική στιγμή και 2. να πουλήσουμε αυτό που ζητά και να αγοράσουμε αυτό που παρέχει ο άλλος). Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα. Μόνο όλο και καλύτερες προσεγγίσεις του. Μόνο με πλήρη αυτάρκεια και κεντρική απόφαση για τις τιμές (φασιστικά, θα λέγαν κάποιοι) μπορεί να γίνει. Δεν υπάρχει, ή δεν το έχουμε ανακαλύψει ακόμα.
Μέρος της λύσης εδώ, είναι σίγουρα η ύπαρξη δημόσιας τράπεζας. Πλήρης λύση, ίσως, ήταν να είναι μόνο δημόσιες οι τράπεζες, ώστε όλα τα κέρδη να πηγαίνουν στο δημόσιο και να μπορεί να ελέγχει πόσο θέλει να εξαναγκάζει την ανάπτυξη, αλλά και να στηρίζει αυτούς που βρίσκονται σε διαρκή αδυναμία πληρωμών των δανεικών τους. Αυτό, όμως, μπορεί να γίνει και με νόμους, επί των ιδιωτικών τραπεζών. Επίσης, ακόμα κι αν οι τράπεζες ήταν δημόσιες, αν πέφταν έξω σε πολλά δάνεια, τότε πάλι θα έπρεπε να τις διασώσουμε (εκτός αν περάσουμε σε σύστημα πλήρως “χρήμα ως διάταγμα” -- fiat money). Ίσως, θα υπήρχαν συγκεκριμένοι φταίχτες, αλλά, αν ήταν έτσι, θα μπορούσαμε και στο σημερινό σύστημα να βρούμε τους φταίχτες, για τώρα ή για το μέλλον. Ο ουσιαστικός "φταίχτης" είναι ότι πάντα φτιάχνουμε χρήμα από το τίποτε και πάντα η αξία των πραγμάτων αλλάζει με τρόπο που θα είναι μερικές φορές απρόσμενος. Δεν συζητώ περί χρυσού/ασημιού, ως βάση του χρήματος, γιατί αυτό δεν μπορεί ποτέ να είναι fiat money και μεγιστοποιεί την εξάρτηση από την παγκόσμια οικονομία. Σε κάθε περίπτωση, σε κάθε μια από τις λύσεις που λέω, το θέμα θα επανέρχεται στην αυτάρκεια και τη σχέση με τις παραγωγικές δυνάμεις και το κεφάλαιο.
Ένα άλλο σημαντικό θέμα είναι ότι η ακρίβεια με την οποία λειτουργεί ήδη το χρήμα σήμερα, ως προς τον καθορισμό των τιμών, είναι σε σημαντικό βαθμό άχρηστη. Ακόμα και οικονομικά σχεδόν άχρηστη, αλλά και δημιουργεί πρόβλημα σε ανθρώπους που γειτονεύουν και δεν είναι αποξενωμένοι (που δεν είναι και πολύ η σημερινή κατάσταση, βέβαια). Σε κλειστούς κύκλους, αυτό που λειτουργεί είναι κάποιου είδους ανακριβής πίστωση: σε κερνάω-με κερνάς, σήμερα θέλω εγώ ζάχαρη-αύριο εσύ καφέ. Θα σου δώσω ένα τσιγάρο ζητώντας 17,5-20 λεπτά, μόνο αν δεν πρόκειται να σε ξαναδώ --πιο πιθανό, αν είμαστε και οι δύο εταιρίες και κάνουμε μόνο περιστασιακές συναλλαγές (ή πάρα-πολλές, αλλά εκεί, πάλι, θα έχουμε άλλη ανοχή αν δεν καταφέρεις να πληρώσεις πλήρως μία φορά).
Τα εργαλεία της οικονομίας, λοιπόν, πρέπει να προσαρμοστούν στις τοπικές κοινωνίες και στις σχέσεις των ανθρώπων, με κάποιο τρόπο. Εγώ συγκλίνω στην ανάγκη χρήσης περισσότερων του ενός νομισμάτων, σε ένα κράτος, για εσωτερικούς σκοπούς, αλλά και για διαφορετικές εξωτερικές σχέσεις. Αφήνω το θέμα προς σκέψη, λοιπόν..
Σάς άρεσε;
Γίνετε αναγνώστες τής Ιστοσελίδος μας μέ ένα κλίκ, επάνω δεξιά στήν αρχή τής σελίδος
Σχολιάστε!!!
Διαδώστε!!!!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου