Του σκηνοθέτη Δημήτρη Ζησόπουλου.
Ο Άρης Πουλιανός είναι από την κάστα εκείνη των ανθρώπων που γι’ αυτούς γράφουν οι εγκυκλοπαίδειες. Το έργο τους αθόρυβο, πολυετές, κοπιώδες, μα η σημασία του τόσο μεγάλη που η ιστορία έχει φυλάξει αρκετές σελίδες για να την καταγράψει.
«Στην αίθουσα του Θεόφραστου κοιμήθηκα πολλές βραδιές, ήθελα να νιώσω πώς ένιωθαν οι πρώτοι άνθρωποι μέσα στη σπηλιά. Κι έτσι στην αίθουσα του Θεόφραστου έβαλα ξύλινη σκάλα κι απάνω εκεί κοιμόμουνα».
Ο Άρης Πουλιανός έχει συνδέσει το όνομά του με τα Πετράλωνα της Χαλκιδικής και τα υπολείμματα ενός ανθρώπου που έζησε στην περιοχή πριν από εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Το όνομα που του έδωσε ο Πουλιανός: αρχάνθρωπος. Ο αρχάνθρωπος των Πετραλώνων.
Μέχρι την ανακάλυψη αυτή ο ελλαδικός χώρος εθεωρείτο από την επιστήμη της παλαιοανθρωπολογίας λευκό σημείο, blank spot, δηλαδή περιοχή όπου κανένα σημαντικό εύρημα δεν είχε βρεθεί που να αποτελεί κρίκο της εξέλιξης στην ιστορία του ανθρώπινου είδους.
Η ανακάλυψη του αρχανθρώπου έγινε τον Σεπτέμβριο του 1960 κι από τότε άρχισαν τα προβλήματα.
«Στην Ελλάδα εγκαταστάθηκα στην Αθήνα γιατί του Καραμανλή η πρόσκληση το ’62 ήταν να ‘ρθω να αναλάβω την έδρα της ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στα Πετράλωνα είχε βρεθεί το κρανίο του αρχανθρώπου και φυσικά ήταν το πρώτο εύρημα παλαιού ανθρώπου στον ελλαδικό χώρο και ήταν τμήμα της διατριβής μου, δηλαδή από πού βαστάνε οι Έλληνες. Έτσι και ξεκίνησα. Η καταγωγή των Ελλήνων ήταν το θέμα μου».
Η έρευνα γύρω από το θέμα της καταγωγής των Ελλήνων αποτελεί κόκκινο πανί για την επιστημονική κοινότητα τόσο στην Ελλάδα όσο και εκτός. Στα σχολικά βιβλία διαβάζουμε πως οι πρόγονοι των Ελλήνων ήταν κάποιοι άλλοι που κατέβηκαν από τον Βορρά εξολοθρεύοντας τους γηγενείς. Αυτό δηλαδή που διαβάζουμε είναι πως κάποιοι Ινδοευρωπαίοι εξολόθρευσαν κάποιους Προέλληνες.
Εδώ, όμως, προκύπτει ένα απλό ερώτημα: αν αυτοί που ήρθαν από τον Βορρά δεν ήταν Έλληνες και αυτοί που ζούσαν εδώ δεν ήταν Έλληνες, τότε τελικώς ποιοι είναι οι Έλληνες;
Η απάντηση στο θέμα γύρω από την καταγωγή των ανθρώπων που κατοικούσαν στον ευρύτερο ελληνικό χώρο φαίνεται να βρίσκεται ακόμα και σήμερα καλά κρυμμένη κάτω από την επιφάνεια της γης.
Ο Άρης Πουλιανός επί σειρά ετών ισχυρίζεται πως η αφροκεντρική θεωρία καταγωγής του ανθρώπου ανατρέπεται με στοιχεία που ο ίδιος έχει φέρει στο φως.
(…)
«Από ‘δω βέβαια, όταν μας πέταξαν έξω το 1982, μπήκαν μέσα μερικοί απ’ τους καθηγητές της εποχής εκείνης του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και εξαφάνισαν σιαγόνες ιππαρίων και αλόγων που είχαμε εδώ. Τώρα όταν επανήλθα το 1997 είχαν χαθεί βέβαια».
(…)
«Για πρώτη φορά διαπιστώνω πως εδώ περνάει και τα 700 και το εκατομμύριο χρόνια η ζωή του ανθρώπου μέσα σ’ αυτή τη σπηλιά. Άρα ήταν πολύ σημαντική η τομή Α1, γιατί μας βοήθησε να καταλάβουμε από πού ν’ αρχίσουμε και πού να τελειώσουμε.
Σ’ αυτό το σημείο βρήκα την πρώτη στάχτη φωτιάς και μου ‘δωσε πολύ κουράγιο που απεδείκνυε ότι εδώ μέσα μπήκε άνθρωπος και την άναψε. Αυτή η φωτιά είναι ενός εκατομμυρίου ετών, χιλιάδων ετών…
Έχουμε μία 300 χιλιάδων ετών στη Νίκαια της Γαλλίας σε σπήλαιο, αλλά η αρχαιότερη φωτιά της γης έχει ανάψει εδώ. Αυτή που έχουμε μέσα στο μουσείο».
(…)
Τη σημαντικότητα των ευρημάτων του σπηλαίου των Πετραλώνων δε φαίνεται να συμμερίζεται το επίσημο ελληνικό κράτος. Στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού που αναφέρεται στο σπήλαιο για τον αρχάνθρωπο διαβάζουμε μια χλιαρή περιγραφή των δύο σειρών χωρίς λεπτομέρειες και κυρίως χωρίς χρονολόγηση.
Στον ιστότοπο του Γαιολογικού – Παλαιοντολογικού Μουσείου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ο άνθρωπος των Πετραλώνων αποκτά ηλικία 200.000 ετών (!), ηλικία που υπολείπεται τουλάχιστον 500.000 έτη από τη χρονολόγηση που δίνει ο Πουλιανός. Για τον ίδιο τον Πουλιανό δεν δίνεται ούτε η παραμικρή αναφορά, παρότι είναι ο σημαντικότερος ανασκαφέας του σπηλαίου.
(…)
Γιατί, όμως, ο Πουλιανός έχει τόσες αντιπάθειες; Γιατί τόσα χρόνια η πανεπιστημιακή κοινότητα και ο πολιτικός κόσμος τον έχουν σχεδόν επικηρύξει;
«Τι να πω; Είναι φασίστες στο μυαλό. Δε θέλουν πρόοδο εδώ. Και ήρθε εδώ ένας Μοσχοβίτης, όπως έλεγε ο Μαρινάτος παλιά, και τους έκαμε ανατροπή. Τις ανατροπές φοβούνται. Να μη θίξεις αυτά που διδάσκονται».
(…)
Ο Άρης Πουλιανός διέθεσε για υποδομές και έρευνα ολόκληρη την περιουσία του, αλλά και πάνω από μισό αιώνα προσωπικού έργου και το περίεργο είναι πως η επίσημη πολιτεία όχι απλώς δεν το αναγνωρίζει, αλλά και το εχθρεύεται.
(…)
Η διαμάχη είναι μόνο στην επιφάνειά της «επιστημονική», καθώς είναι φανερό πως από πίσω κρύβονται συμφέροντα.
(…)
Όταν ένας πρώην υπουργός Δικαιοσύνης αποκαλεί «εμμονική» τη δικαστική εξουσία, όπως την αποκάλεσε στην περίπτωση του Πουλιανού, τότε είναι φανερό πως το πολίτευμα της χώρας πάσχει.
Ο Πουλιανός έχει περάσει περισσότερο χρόνο στις αίθουσες των δικαστηρίων παρά ανασκάπτοντας κι ερευνώντας. Αυτός ίσως να ήταν και ο σκοπός από την αρχή: η αδρανοποίησή του.
Αυτοί που λένε πως οι ιδέες παλεύονται με ιδέες δεν γνωρίζουν καλά την ελληνική πραγματικότητα…
Η ταινία μικρού μήκους – αφιέρωμα στον ανθρωπολόγο Άρη Πουλιανό που συνέδεσε τ’ όνομά του με την έρευνα του Ανθρώπου στην Ελλάδα.
Μια ισχυρή προσωπικότητα κι ένας «μαχητής» των ανακαλύψεων και των αποκαλύψεων, που υπερασπίζεται τις απόψεις του απέναντι στο σύνολο της πολιτικής και πανεπιστημιακής κοινότητας.
Το φιλμ περιέχει ανέκδοτες μαρτυρίες του σχετικά με πρόσφατες έρευνες, αλλά και το ανελέητο κυνηγητό από πολιτικούς και πανεπιστημιακούς.
Πρόκειται για την πρώτη ταινία που η παραγωγή της έγινε από ένα blog (www.olympia.gr), έναν Φορέα (Ανθρωπολογική Εταιρία Ελλάδος) και μια Δημιουργική ομάδα (Elixis).
Η διανομή και διάδοση του φιλμ θα γίνεται μόνο μέσα από τα blogs και θα είναι ελεύθερη περιουσιακών δικαιωμάτων.
Ευχαριστούμε από καρδιάς τον καθηγητή Άρη Πουλιανό για την εμπιστοσύνη του.
Σκηνοθεσία: Δημήτρης Ζησόπουλος / Ελευθέριος Φυλακτός
Παραγωγή: elixis / olympia.gr / Ανθρωπολογική Εταιρία Ελλάδος