ΤΣΙΠΡΑΣ, ΡΟΥΦΙΑΝΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΔΟΤΗΣ ΤΩΝ ΕΒΡΑΙΟΓΕΡΜΑΝΩΝ = ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ, ΡΟΥΦΙΑΝΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΔΟΤΗΣ ΤΩΝ ΡΩΜΑΙΩΝ.

΄΄ ΤΑ ΙΔΙΑ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗ ΜΟΥ........ΤΑ ΙΔΙΑ ΠΑΝΤΕΛΗ ΜΟΥ ΄΄.....ΚΑΙ Ο ΛΑΟΣ......ΠΑΝΤΑ ΠΛΗΡΩΝΕΙ ......ΤΟ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ..........
================================================

ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΑΧΑ Ι ΚΗΣ ΣΥΜΠΟΛΙΤΕΙΑΣ ΠΟΛΕΜΗΣΑΝΤΕΣ
=============================================
Ανδρείοι σείς πού πολεμήσατε καί πέσατ΄ευκλεώς΄
τούς πανταχού νικήσαντες μη φοβηθέντες.
΄Ανωμοι σείς, άν έπταισαν ο Δίαιος κι ο Κριτόλαος.
΄Οταν θά θέλουν οί ΄Ελληνες νά καυχηθούν.
΄΄ Τέτοιους βγάζει τό έθνος μας΄΄ θά λένε γιά σάς.
΄Ετσι θαυμάσιος θάναι ο έπαινός σας.
Κ.ΚΑΒΑΦΗΣ
===========================
ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ;
Πρόκειται σχεδόν σίγουρα για "ανθελληνική συνομωσία" που κρύβεται πίσω από το ιστορικό αυτό όνομα, αφού στην ουσία κάποιοι "αρρωστημένοι" το επέλεξαν για να δώσουν συμβολικό όνομα στον ακρωτηριασμό της "πατρίδας" emoticon smile Ο Καλλικράτης ήταν πολίτης του Λεοντίου Αχαΐας και κατάφερε να αναδειχθεί στρατηγός της Αχαϊκής Συμπολιτείας, έμεινε γνωστός για τη ρωμαιοδουλεία του, το ρουφιάνεμα των 1000 σημαντικότερων Αχαιών συμπολιτών του, που εξορίστηκαν και γενικά οι πράξεις του οδήγησαν στην αποδυνάμωση της πατρίδας του και την υποδούλωσή της στους Ρωμαίους φίλους του, το 146π.Χ. Ο περιηγητής Παυσανίας τον χαρακτηρίζει ως τον «κακό δαίμονα όλης της Ελλάδας».
Το 183π.Χ. γίνεται στρατηγός της Αχαϊκής Συμπολιτείας ο Λυκόρτας πατέρας του ιστορικού Πολύβιου, που κατορθώνει να εκδικηθεί το φόνο του Φιλοποίμενος, και να εντάξει την Σπάρτη στην Αχαϊκή Συμπολιτεία. Μετά από αυτόν επικρατούν οι ολιγαρχικοί με αρχηγό τον φίλο μας τον Καλλικράτη. Ο Καλλικράτης στέλνεται στη Ρώμη μιας και οι Ρωμαίοι είχαν ήδη καταφέρει να περνούν για εγγυητές και διαιτητές των ελληνικών πραγμάτων. Εκεί όμως ο τύπος έκανε μυστικές διαπραγματεύσεις με τη Σύγκλητο ερήμην των συμπολιτών του. Έτσι ως ο εκλεκτός της υπερδύναμης ο Καλλικράτης κατόρθωσε να εκλεγή στο ύπατο αξίωμα του στρατηγού της Συμπολιτείας το 179π.Χ., χωρίς να γνωρίζουν οι συμπατριώτες του τις προσωπικές συμφωνίες του. Ο Καλλικράτης κατόρθωσε να επαναφέρει τους αριστοκρατικούς στη Σπάρτη και παρέλυσε κάθε ελευθερία και ανεξαρτησία της Συμπολιτείας που είχε με αγώνες κατακτηθεί.

Κατά τον πόλεμο του Περσέα βασιλιά της Μακεδονίας με τους Ρωμαίους η Αχαϊκή Συμπολιτεία, που καθοδηγούνταν από τη φιλορωμαϊκή παράταξη, επέλεξε να πολέμησει στο πλευρό των Ρωμαίων. Το 170π.Χ. στάλθηκαν πρέσβεις της Ρώμης στο Αίγιο που υπέδειξαν ότι ακόμα και η σιωπηλή συμπάθεια προς τον Περσέα θα θεωρούταν εχθρική κίνηση προς τη Ρώμη. Έτσι η Συμπολιτεία στέλνει στρατό υπέρ της Ρώμης με τον ύπαρχο Πολύβιο, που δεν έγινε δεκτός όμως από το Ρωμαίους. Μετά την ήττα του Περσέα το 168π.Χ. στη Πύδνα, ο Καλλικράτης κατηγόρησε τους σημαντικότερους Αχαιούς ότι δήθεν είχαν έρθει σε συνεννόηση με τον Περσέα. Αυτοί δέχθηκαν να απολογηθούν στην Σύγκλητο αφού στην ουσία συμμάχησαν με τους Ρωμαίους και δεν είχαν να φοβηθούν τίποτα. Ο αρχιρουφιάνος όμως ο Καλλικράτης ετοίμασε μια λίστα με τους χίλιους σημαντικότερους παράγοντες της Συμπολιτείας (πολιτικούς του αντιπάλους). Οι οποίοι αναγκαστικά ακολούθησαν τους Ρωμαίους πρέσβεις στην Ρώμη για να δώσουν τις απαραίτητες εξηγήσεις. Προφανώς η πρόσφατη καταστροφή των Μακεδόνων και η στάθμευση των ρωμαϊκών λεγεώνων στα ελληνικά εδάφη δεν τους έδιναν και πολλά περιθώρια. Οι Ρωμαίοι κατέστρεφαν συχνά πυκνά και εν ψυχρώ συμμαχικές πόλεις για πλιάτσικο, με αστείες αιτιολογίες, όπως γιατί χωρίς τη θέλησή τους είχαν μακεδονικές φρουρές κλπ. Επίσης η στάση του υπερόπτη και χοντροκέφαλου τελευταίου Μακεδόνα βασιλιά Περσέα, δεν προσφερόταν για επίτευξη αντιρωμαϊκής συμμαχίας με τους Νότιους Έλληνες. Αυτός παραμονές της ρωμαϊκής επίθεσης λεηλατούσε άγρια τα περίχωρα της Αθήνας και ήταν πάντα σε εχθρικές σχέσεις με τους Αιτωλούς, οι οποίοι απερίσκεπτα κάλεσαν τους Ρωμαίους και συμπολέμησαν μαζί τους κατά των Μακεδόνων. Ο Περσέας ήταν και ανόητος, εκτός των άλλων απέπεμψε 20,000 Κέλτες ιππείς που ήρθαν να πολεμήσουν στο πλευρό του γιατί δεν τα βρήκαν στα οικονομικά. Κάτι που ίσως άλλαζε την εξέλιξη της μάχης της Πύδνας. Τα θυσαυροφυλάκιά του τελικά κατέληξαν στη Ρώμη και αυτός έγινε σούργελο στο ρωμαϊκό θρίαμβο του ύπατου Λεύκιου Αιμίλιου Παύλου και πέθανε σαν το σκυλί στα μπουντρούμια των Ρωμαίων μαζί με τα παιδιά του.
Η Αχαΐα (πλέον η Πελοπόννησος και πολλά μέρη στην Στερεά Ελλάδα, όπως η Βοιωτία) μετά την καταστροφή αυτήν των Μακεδόνων έγινε η πρώτη δύναμη στον ελληνικό χώρο και τράβηξε την προσοχή των "συμμάχων" Ρωμαίων. Τους 1000 Αχαιούς που πήγαν στη Ρώμη να απολογηθούν οι άτιμοι Ρωμαίοι τους θεώρησαν εκ των προτέρων ένοχους χωρίς να τους ακούσουν και τους εξόρισαν σε πόλεις της Σικελίας και της Ιταλίας. Στην Ελλάδα πλέον οι περισσότεροι ήταν έξω φρενών με αυτό το παιχνίδι των Ρωμαίων που είχαν επιβάλει τις ντόπιες προδοτικές ρωμαιόφιλες φατρίες και τη ψευτοσυμμαχία τους. Και σιγά σιγά εξουδετέρωναν διασπασμένες τις ελληνικές δυνάμεις.

Γράφει ο Κ.Σιμόπουλος στο έργο του "Ξενοκρατία, Μισελληνισμός και Υποτέλεια", Στάχυ, σελ. 144, που είναι μια καλή πηγή για τα γεγονότα της εποχής.
Βαθύ ήταν το λαϊκό μίσος κατά των ηγετών της ρωμαιόφιλης μεριδας Καλλικράτη και Ανδρωνίδα και των φίλων τους. Για μερικούς μάλιστα από τους συνεργάτες έπαιρνε, όπως μας πληροφορεί ο Πολύβιος, μορφή φυσικής αποστροφής. Αντιμετωπίζονταν, ακόμα και στον καθημερινό βίο, ως μιάσματα. Κατά τη διάρκεια μίας γιορτής στη Σικυώνα, οι πολίτες που πήγαιναν στα δημόσια λουτρά αξίωναν να γίνει αλλαγή νερού και καθαρισμός αν είχαν προηγηθεί στους λουτήρες οι ρωμαιόδουλοι «ομογνώμονες» του Καλλικράτη και του Ανδρωνίδα. Τους γιουχάιζαν όταν εμφανίζονταν σε δημόσιους χώρους. Ακόμα και τα παιδιά του σχολείου τους αποκαλούσαν κατάμουτρα προδότες.

Οι εξόριστοι Αχαιοί εκλιπαρούσαν τη Σύγκλητο να τους επιτραπεί να γυρίσουν στις πατρίδες τους αφού είχαν πια γεράσει στην εξορία. Οι Ρωμαίοι τους δούλευαν κανονικά, ότι δεν είχαν χρόνο να ασχολούνται με το αν Ιταλός ή Αχαιός νεκραθάφτης θα θάψει τα εξόριστα γερόντια της Αχαΐας. Με τα πολλά μετά από 17 χρόνια του επέτρεψαν να γυρίσουν οι 300 που ζούσαν τότε, γεγονός που αναζωπύρωσε το λαϊκό μίσος κατά των Ρωμαίων. Η Αχαϊκή Συμπολιτεία τώρα (~150π.Χ.) ήταν ισχυρότερη από ποτέ και υπολογίσιμη δύναμη, οπότε οι Ρωμαίοι παίζοντας το παιχνίδι τους απαιτούσαν την αποχώρηση Σπάρτης και Κορίνθου από τη συμμαχία. Οι Σπαρτιάτες που δεν καταδέχονταν την προσχώρηση στην Συμπολιτεία έπεσαν στην παγίδα. Η Ρώμη είχε στραμμένη την προσοχή της προς την Ισπανία και την Αφρική και η Συμπολιτεία το 148 π.χ. με στρατηγό το Δαμόκριτο στράφηκε κατά της Σπάρτης την οποία και νίκησε.

Ένα χρόνο μετά εκλέχτηκε στρατηγός ο Δίαιος ο Μεγαλοπολίτης που κλήθηκε μαζί με τον φίλο μας τον Καλλικράτη στη Ρώμη για εξηγήσεις. Όμως ο ρουφιάνος πέθανε απο ασθένεια στο ταξίδι και η Συμπολιτεία γλίτωσε από τις υπηρεσίες του, όπως ειρωνικά αναφέρει ο Παυσανίας. Απέφυγε τα χειρότερα από τέτοιου είδους υπεράσπιστη των συμφερόντων της στους "συμμάχους". Αλλά πάλι κατά τον Παυσανία, τότε ενθουσιασμός και μανία καταστροφής έπιασε τους Αχαιούς που αναζητούσαν πια ανοικτή σύγκρουση με τους Ρωμαίους. Φυσικά αυτό λέγεται μανία για την ελευθερία, αλλά αυτά ήταν ψιλά γράμματα όταν η πλήρης υποδούλωση είχε εμπεδοθεί 300 και χρόνια μετά, στην εποχή του Παυσανία και του Πλουτάρχου. Ο Αχαιός Πολύβιος ο ιστορικός ήταν ένας από τους εξόριστους που παρέμεινε στην Ιταλία, αφού έγινε φίλος σημαντικών Ρωμαίων και αποτέλεσε έναν από τους θεμελιωτές της ρωμαϊκής θέσης στην ιστορία. Η ιστορία, ως γνωστόν, γράφεται από τους νικητές.

Η ρήξη στις σχέσεις Ρωμαίων και Αχαιών έφτασε στο έπακρο με την εκλογή του φιλοπόλεμου στρατηγού Κριτόλαου το 146 π.χ. Τον οποίο ο Παυσανίας κατασυκοφαντεί ως έχοντα οικονομικά κίνητρα, που φαίνεται όμως ότι είχε άθλιες στρατηγικές ικανότητες την κρίσιμη περίοδο. Την άνοιξη του 146 π.χ. η αντιπροσωπεία των πόλεων αποφάσισε πόλεμο κατά των Ρωμαίων. Ο Κριτόλαος ενθουσίασε τους Αχαιούς μαζί με το Βοιωτάρχη Θηβαίο Πυθέα που υποσχέθηκε αμέριστη συνδρομή. Συνεπώς πρόκειται για μία σχεδόν γενική αντιρωμαϊκή εξέγερση. Οι Ρωμαίοι ήρθαν σαν υπερασπιστές εκτός των Σπαρτιατών και των Φωκέων και Ευβοέων που τους "καταπίεζαν" οι Θηβαίοι και αποφάσισαν να στείλουν τον ύπατο Λούτσιο Μούμμιο ή Λεύκιο Μόμμιο (που αποκαλέστηκε και Αχαϊκούς ) εναντίον των Αχαιών και των Θηβαίων. Ο Ρωμαίος στρατηγός Μέτελλος που στάθμευε ήδη στην Μακεδονία (είχε μόλις καταπνίξει εξέγερση των υπόδουλων ήδη Μακεδόνων) με ισχυρές δυνάμεις θεώρησε σκόπιμο για τη δόξα του να μην περιμένει τον Μούμμιο και να πολεμήσει ο ίδιος τους Αχαιούς. Ο Κριτόλαος πολιορκούσε την Ηράκλεια στην Φθιώτιδα που είχε αρνηθεί να μπει στην Συμπολιτεία. 'Οταν προσέγγισε ο Μέτελλος, ο Κριτόλαος δεν επέλεξε να πιάσει τις Θερμοπύλες ή αιφνιδιάστηκε και ηττήθηκε στην Σκάρφεια της Λοκρίδας (εκεί περίπου που είναι ο δορυφορικός σταθμός του ΟΤΕ). Συνέπεια της ασυνεννοησίας και της ακαταστασίας αυτής του Κριτόλαου ήταν να διαλυθεί ο στρατός του και να μη γίνει ουσιαστικά μάχη. Πολλοί σκοτώθηκαν και χίλιοι αιχμαλωτίστηκαν, οι περισσότεροι έφυγαν. Ο Κριτόλαος χάθηκε χωρίς να βρεθεί, μάλλον πνίγηκε στους βάλτους όπως τον ειρωνεύεται ο Παυσανίας (Αχαϊκά). Χίλιοι επίλεκτοι Αρκάδες οπλίτες βρέθηκαν στην Ελάτεια της Φωκίδας, αλλά οι Φωκείς δεν τους προσέφεραν καταφύγιο μαθαίνοντας τα νέα της καταστροφής. Με συνέπεια να πέσει στην Χαιρώνεια πάνω τους όλος ο ρωμαϊκός στρατός και να χαθούν με αυτό τον τρόπο. Ο Παυσανίας λέει ότι ήταν θεία δίκη να πέσουν εκεί ακριβώς, γιατί οι πρόγονοί τους πριν χρόνια δεν συνέτρεξαν τους Θηβαίους στην προηγούμενη μάχη της Χαιρώνειας κατά του Φιλίππου.
============================

Βρισκόμαστε στο 183π.Χ. Η Αιτωλική Συμπολιτεία στην Στερεά Ελλάδα και η Αχαϊκή στην Πελοπόννησο, είναι οι τελευταίες απόπειρες των παλαιών πόλεων-κρατών της Ελλάδας να σταθούν στα πόδια τους και να επιβιώσουν ανεξάρτητες. Σχημάτισαν δυνατές συμμαχίες πόλεων ακολουθώντας τις πατροπαράδοτες δημοκρατικές ελληνικές παραδόσεις τους. Η Σπάρτη, η Αθήνα, και η Θήβα είναι πια σκιές του ενδόξου παρελθόντος, αν και υπολογίσιμες αντίπαλοι ή σύμμαχοι. Η Ρόδος επίσης ήταν μια αξιοσέβαστη δύναμη της εποχής. Κύριος στόχος των συνασπισμών αυτών ήταν η αποτίναξη της απολυταρχικής επικυριαρχίας των ελληνιστών μοναρχών της Μακεδονίας, που καταδυνάστευαν και κατάτρωγαν σιγά σιγά τις ελληνικές πόλεις για αιώνες. Τελευταία κοινή απόπειρα των συνασπισμένων Ελλήνων ήταν η απόκρουση των Γαλατών στις Θερμοπύλες και τους Δελφούς 100 χρόνια νωρίτερα. Τώρα όμως εμφανίζεται στο προσκήνιο η Ρώμη, που εμπλέκεται με χυδαίο τρόπο στα εσωτερικά ζητήματα των ελληνικών πόλεων χάρη στους ηλίθιους φιλορωμαίους πολιτικούς. Όπως χάρη στη φιλομακεδονική παράταξη νωρίτερα έγινε ο Φίλιππος ρυθμιστής των ελληνικών πραγμάτων. Αυτοί έρχονταν σαν σύμμαχοι ως γνωστόν μίας μερίδας, συνήθως της πιο αδύνατης. Όμως έχοντας άλλα πράγματα στο μυαλό τους κατέληγαν να ισοπεδώνουν πόλεις και να ηγεμονεύουν, μέχρι την οριστική καταστροφή των Ελλήνων - που τελικά έφαγαν το κεφάλι τους.

Ο Δίαιος ο Μεγαλοπολίτης ήταν στρατηγός της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Εκλέχθηκε το 146 π.Χ. και οδήγησε τους Αχαιούς στην τελική σύγκρουση με τους Ρωμαίους που σήμανε και την οριστική μετατροπή της Ελλάδας στην ρωμαϊκή επαρχία της Αχαΐας.

Λόγω της βίαιης ενσωμάτωσης της Σπάρτης στην Αχαϊκή Συμπολιτεία το 148 π.Χ., ο Δίαιος και ο Καλλικράτης κλήθηκαν στη Ρώμη για εξηγήσεις. Κατά την διάρκεια του ταξιδιού, απεβίωσε ο Καλλικράτης, με συνέπεια να ανακηρυχθεί νέος στρατηγός ο φιλοπόλεμος Κριτόλαος που ακολουθούσε έντονα αντιρωμαϊκή πολιτική, με αποτέλεσμα η σύγκρουση με τη Ρώμη να γίνει αναπόφευκτη. Μετά τη συντριβή του Κριτόλαου και την απώλεια του μεγαλύτερου μέρους του στρατού της Αχαϊκής Συμπολιτείας στη μάχη της Σκάρφειας από τον Μέτελλο, ο Δίαιος ανέλαβε στρατηγός της Αχαϊκής Συμπολιτείας κάτω από τραγικές συνθήκες. Οι Θηβαίοι εγκατέλειψαν την πόλη τους και οι Αχαιοί τα Μέγαρα, ο Θηβαίος Βοιωτάρχης Πυθέας συνελήφθη και εκτελέστηκε. Πλέον ενώθηκαν δύο ρωμαϊκοί στρατοί με επικεφαλής τον Μόμμιο και βάδιζαν κατά της Πελοποννήσου. Οι Αχαιοί παρά την συντριβή της Σκάρφειας δεν έδειξαν διάθεση συνθηκολόγησης. Ο Δίαιος που βρισκόταν στην Κόρινθο απελευθέρωσε και όπλισε τους δούλους (όπως έπραξε και ο Μιλτιάδης πριν τη Μάχη του Μαραθώνα) και κάλεσε όσους Αχαιούς και Αρκάδες ήταν ικανοί να φέρουν όπλα στην Κόρινθο. Συγκεντρώθηκαν 14,000 πεζοί και 600 ιππείς, και συντάχθηκαν έχοντας στα αριστερά τους τα τείχη της Κορίνθου και στα δεξιά τους το ιππικό τους, προς την πλευρά της Λευκόπετρας. Ο Μόμμιος είχε στη διάθεσή του 23,000 λεγεωνάριους και 3,500 ιππείς. Σε ενίσχυση των Ρωμαίων, άλλοι υποταγμένοι στους Ρωμαίους Έλληνες, όπως ο Άτταλος, έστειλαν Κρήτες τοξότες και άλλους οπλίτες από την Πέργαμο. Οι Αχαιοί κατά την ελληνιστική περίοδο πολεμούσαν με τον μακεδονικό τρόπο, δηλαδή το πεζικό στηριζόταν κυρίως στους σαρισοφόρους. Αρχικά οι Αχαιοί αιφνιδιάζουν τους Ρωμαίους με νυχτερινή επιδρομή κάνοντάς τους αρκετή ζημία (πήραν 500 ασπίδες). Η γενική σύγκρουση δεν άργησε να έλθει. Το ιππικό των Αχαιών δεν άντεξε την επέλαση του ισχυρότερου ρωμαϊκού και διαλύθηκε, με το σύνολο των Ρωμαίων να επιτίθεται στους Αχαιούς πεζικάριους, οι οποίοι μετά από ηρωική αντίσταση υπέκυψαν. Οι φυγάδες κατέφυγαν στην Κόρινθο, αλλά επέλεξαν να μην συνεχίσουν τον πόλεμο. Ο Δίαιος κατέφυγε στην πατρίδα του Μεγαλόπολη, σκότωσε τη γυναίκα του και αυτοκτόνησε.

Πολλοί Κορίνθιοι κατέφυγαν στα ορεινά, όσοι παρέμειναν άφησαν ανοικτές τις πύλες της πόλης ως ένδειξη υποταγής. Ο Μόμμιος αφού περίμενε αρκετές μέρες νομίζοντας ότι πρόκειται για ενέδρα, τελικά εισήλθε στην πόλη. Δεν χαρίστηκε σε αυτούς που επέλεξαν να παραμείνουν ή δεν πρόλαβαν να φύγουν. Έσφαξε τους άντρες και υποδούλωσε τα γυναικόπαιδα, αφαιρώντας ότι κινητό έργο τέχνης ή αντικείμενο αξίας βρήκε, έκαψε και ισοπέδωσε την πλούσια πόλη και εμπορικό ανταγωνιστή της Ρώμης. Συνέπεια της πτώσης της Κορίνθου και της Αχαϊκής Συμπολιτείας ήταν όλη η Ελλάδα να γίνει ρωμαϊκή επαρχία με το όνομα Αχαΐα. Οι Ρωμαίοι κατέστρεψαν επίσης τα τείχη των οχυρών πόλεων, διέλυσαν τα βουλευτήρια και τους θεσμούς των αχαϊκών πόλεων, όπως να έχει κάποιος δικαίωμα περιουσίας σε άλλη αχαϊκή πόλη (παλιό θεσμό για την σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των πολιτών της συμπολιτείας).

Ο φιλορωμαίος ιστορικός Πολύβιος που έζησε την εποχή των γεγονότων - ήταν ένας από τους εξόριστους Αχαιούς αλλά επέλεξε να παραμείνει στη Ρώμη - κατακρίνει έντονα την δράση και την πολιτική σύγκρουσης με τη Ρώμη που ακολούθησε ο Δίαιος και ιδιαίτερα ο Κριτόλαος. Το ίδιο πράττουν και οι μεταγενέστεροι Πλούταρχος και Παυσανίας. Παρόμοιες απόψεις περί ευθυνών των Δίαιου και Κριτόλαου φαίνεται να αποδίδει και ο Κωνσταντίνος Καβάφης στο γνωστό ποίημά του Υπέρ της Αχαϊκής Συμπολιτείας πολεμήσαντες.

Ανδρείοι σεις που πολεμήσατε και πέσατ' ευκλεώς·
τους πανταχού νικήσαντας μη φοβηθέντες.
Άμωμοι σεις, αν έπταισαν ο Δίαιος και ο Κριτόλαος.
Όταν θέλουν οι Έλληνες να καυχηθούν,
«Τέτοιους βγάζει το έθνος μας» θα λένε
για σας. Έτσι θαυμάσιος θάναι ο έπαινός σας. --

Εγράφη εν Αλεξανδρεία υπό Αχαιού·
έβδομον έτος Πτολεμαίου, Λαθύρου.
-----------------------------------------------------
Ο Κριτόλαος, στρατηγός της Αχαϊκής Συμπολιτείας
----------------------------------------------------------------
Το 147 π.Χ. «… οι δημοκρατικοί μπροστά στον κίνδυνο, όσο ήταν καιρός ακόμα κάλεσαν λαϊκό συναγερμό και είπανε πως η Ρώμη μ’ αυτά που ζητάει, θέλει να μας σκλαβώσει. Αντίθετα οι ολιγαρχικοί συμφωνούσαν μ’ όσα ζητούσαν οι απεσταλμένοι της Ρώμης. Ο λαός ξεσηκώθηκε… Το 147 π. Χ. ένας από τους αρχηγούς των δημοκρατικών, ο Κριτόλαος, κατάφερε και βγήκε στρατηγός του Κοινού των Αχαιών. …
Ο Κριτόλαος μια που έβλεπε πως έπρεπε να γίνει πόλεμος ενάντια στους Ρωμαίους, αποφάσισε να προετοιμάσει το λαό και ψυχολογικά. Γι αυτό το χειμώνα του 147/146, γύρισε όλες τις πόλεις της Αχαϊκής Συμπολιτείας και προπαγάνδισε το λαϊκό ξεσηκωμό ενάντια στους Ρωμαίους και στους ντόπιους ολιγαρχικούς. Μάλιστα έβγαλε διάταγμα που έλεγε πως κανένας χρεωφειλέτης δεν επιτρέπονταν να τιμωρηθεί, αν δεν μπορούσε να πληρώσει τα χρέη του. Φαίνεται πως κηρύχτηκε γενικό χρεωστάσιο κι ακόμα ρίχτηκε το σύνθημα του “αναδασμού της γης” και της “κατάργησης των φόρων”…
Ο Κριτόλαος λοιπόν ήταν αισιόδοξος μια που από παντού έπαιρνε καλές ειδήσεις. Το Μάη μήνα του 146 π. Χ. ορίστηκε νέα συνδιάσκεψη στην Κόρινθο, όπου πήραν μέρος οι νέοι απεσταλμένοι της Ρώμης που αρχηγό τους είχανε τον Γνάιο Παπίριο. Οι Ρωμαίοι απαίτησαν τα ίδια που είχαν απαιτήσει και σε προηγούμενη συνδιάσκεψη στο Άργος. Οι Αχαιοι έπρεπε να ζητήσουν συγγνώμη για την προσβολή που κάνανε την άλλη φορά στους απεσταλμένους της Ρώμης και κατά τα άλλα έπρεπε να μείνει το ίδιο καθεστώς, δηλαδή η ρωμαϊκή Σύγκλητος να έχει το βέτο στις διαφορές και στις διενέξεις που δημιουργούνταν στο Κοινό των Αχαιών. Οι ολιγαρχικοί φυσικά ήταν σύμφωνοι και έλεγαν πάντα ναι σε κάθε τέτοια πρόταση και εισήγηση των απεσταλμένων της Ρώμης.
Στη συνδιάσκεψη στην Κόρινθο πήραν μέρος πάρα πολλοί εκπρόσωποι του λαού. Για πρώτη φορά, γράφει ο ιστορικός Πολύβιος, συγκεντρώθηκαν τόσοι πολλοί χειροτέχνες και άνθρωποι του λαού που η γνώμη τους βάραινε πολύ.
Γι αυτό οι ομιλητές σηκώθηκαν και είπαν πως αυτά που ζητάνε οι απεσταλμένοι της Ρώμης σημαίνουν σκλάβωμα των Αχαιών, μα δε θα τους περάσει. Οι Ρωμαίοι, τόνισαν μερικοί, καλά θα κάνουν να μην ανακατεύονται στα εσωτερικά μας.
Στις διαμαρτυρίες των Ρωμαίων έγινε μεγάλη φασαρία και οι Ρωμαίοι απεσταλμένοι εκδιώχτηκαν από τη συνδιάσκεψη.
Ο Κριτόλαος δε που πήρε πρώτος το λόγο είπε πως οι Ρωμαίοι είναι εχθροί των Αχαιών, δυνάστες και γδύστες της Ελλάδας: “Δεν έχουμε, είπε, ανάγκη από δυνάστες. Αν κηρύξουμε τον πόλεμο ενάντια στους Ρωμαίους θα βρούμε πολλούς συμμάχους και υποστηρικτές. Γιατί αν δείξουμε πως είμαστε άντρες, πολλοί θα μας βοηθήσουν, αν όμως δείξουμε πως είμαστε γυναίκες τότε θα βρούμε πολλά αφεντικά…”».

Ο Κριτόλαος ήταν στρατηγός της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Εκλέχθηκε το 146 π.Χ. και οδήγησε τους Αχαιούς στην τελική σύγκρουση με τους Ρωμαίους που σήμανε και την οριστική μετατροπή της αρχαίας Ελλάδας στην ρωμαϊκή επαρχία της Αχαΐας.
Βιογραφία
Μετά το θάνατο του στρατηγού Καλλικράτη η ρήξη στις σχέσεις Ρωμαίων και Αχαιών έφτασε στα άκρα με την εκλογή του φιλοπόλεμου στρατηγού Κριτόλαου το 146 π.Χ. Τον οποίο ο Παυσανίας κατηγορεί για ύποπτα οικονομικά συμφέροντα που τον οδήγησαν στην επιλογή της σύγκρουσης. Ο Κριτόλαος ενθουσίασε τους Αχαιούς μαζί με το Θηβαίο Βοιωτάρχη Πυθέα που του υποσχέθηκε αμέριστη συνδρομή. Οδηγώντας στην ουσία τις τότε ισχυρότερες ελληνικές πόλεις σε μία σχεδόν γενικευμένη αντιρωμαϊκή εξέγερση. Οι Ρωμαίοι ήρθαν σαν υπερασπιστές εκτός από της αυτονομίας των Σπαρτιατών που είχαν ενταχθεί στην Αχαϊκή Συμπολιτεία και των Φωκέων και Ευβοέων που είχαν διαφορές με τους Θηβαίους. Αποφάσισαν να στείλουν τον ύπατο Λεύκιο Μόμμιο (που αποκλήθηκε αργότερα και Αχαϊκός) εναντίον των Αχαιών και των Θηβαίων. Ο Ρωμαίος στρατηγός Μέτελλος που στάθμευε ήδη στην Μακεδονία (είχε μόλις καταπνίξει εξέγερση των υποταγμένων Μακεδόνων) με ισχυρές δυνάμεις θεώρησε σκόπιμο να μην περιμένει τον Μόμμιο και αποφάσισε να πολεμήσει ο ίδιος τους Αχαιούς. Ο Κριτόλαος την περίοδο εκείνη πολιορκούσε την Ηράκλεια στην Φθιώτιδα που είχε αρνηθεί να ενταχθεί στην Συμπολιτεία. Όταν προσέγγισε ο Μέτελλος το στράτευμα του Κριτόλαου, αυτός δεν επέλεξε να οχυρωθεί στις Θερμοπύλες ή κατά μία άλλη εκδοχή αιφνιδιάστηκε και ηττήθηκε ολοκληρωτικά στην Σκάρφεια της Λοκρίδας (στο σημείο περίπου που είναι σήμερα ο δορυφορικός σταθμός του ΟΤΕ). Συνέπεια των τραγικών στρατηγικών λαθών του Κριτόλαου και της επακόλουθης ασυνεννοησίας και ακαταστασίας του στρατού του, ήταν να διαλυθούν οι άνδρες του και να μην προλάβουν ουσιαστικά να παραταχθούν σε μάχη. Πολλοί σκοτώθηκαν και χίλιοι αιχμαλωτίστηκαν, οι περισσότεροι διέφυγαν. Ο Κριτόλαος χάθηκε χωρίς να βρεθεί, μάλλον πνίγηκε στους βάλτους όπως τον ειρωνεύεται ο Παυσανίας. Χίλιοι επίλεκτοι Αρκάδες οπλίτες (λογάδες) βρέθηκαν αποκομμένοι στην Ελάτεια της Φωκίδας, αλλά οι Φωκείς δεν τους προσέφεραν καταφύγιο μαθαίνοντας τα νέα της καταστροφής. Αυτό είχε ως συνέπεια να καταφύγει το απόσπασμα αυτό στην Χαιρώνεια με συνέπεια να βρεθεί αντιμέτωπο με το σύνολο της δύναμης του Μέτελου και να καταστραφεί ολοκληρωτικά. Ο Παυσανίας ισχυρίζεται ότι ήταν θεία δίκη να πέσουν στο σημείο εκείνο ακριβώς, γιατί οι πρόγονοί τους πριν χρόνια δεν συνέτρεξαν τους Θηβαίους στην προηγούμενη Μάχη της Χαιρώνειας κατά του Φιλίππου. Τα αποτελέσματα της καταστροφικής Μάχης της Σκάρφειας, ήταν η εκκένωση Θήβας και των Μεγάρων και η τελική σύγκρουση των συσσωματωμένων δυνάμεων του Μέτελλου και του Μόμμιου που κατέφθασε, στην Μάχη της Λευκόπετρας, εναντίον του τελευταίου στρατηγού της Αχαϊκής Συμπολιτείας, Δίαιου του Μεγαλοπολίτη.